Danışman ve Eğitmen Devrim Ersöz, Hayatımız Sigortalı Dergisi’nin Aralık ayı sayısındaki köşesinde inanç oluşumu sürecini bir tohumun ekilmesine benzetiyor. Ersöz’ün “İnançlar nasıl değişir?” başlığıyla yayınladığı makalesi şöyle:
Mısır’ın başkenti Kahire’de 2011 yılının başında milyonlarca kişi 30 yıldır yönetimde olan cumhurbaşkanını protesto etmek için sokaklara inmişti. İki yıl sonra ise aynı halk bu kez ordudan kendilerini mevcut rejimden kurtarmasını istemek için sokaklara çıktı. Hikâye iki yıl önce göreve başlayan devlet başkanının ordunun müdahalesi ile devrilmesi şeklinde devam etti. Peki insanların inanç ve fikirlerini bu şekilde değiştirmelerini sağlayan nedir?
Mısır’daki durumun tarihsel, siyasi ve ekonomik pek çok sebepleri olabilir. Ben ise işin daha çok inanç kısmıyla ilgiliyim.
İnançlar nasıl oluşur?
Yaşam hakkındaki inançlarımız kim olduğumuzu, nasıl davrandığımızı ve kime güvenip kimden nefret edeceğimizi belirler. İnançların yaşamlarımız üzerindeki önemli etkisinden dolayı, inançların nasıl oluştuğunu öğrenmemiz, yanlış olanların oluşmasını engelleyebilmeniz ve pozitif olanların oluşumunu destekleyebilmemiz için büyük anlam taşır.
İnanç oluşumu sürecini bir tohumun ekilmesine benzetebiliriz. Bu tohum, yetkili bir kişi tarafından yapılan küçük bir açıklama, her gün haberlerde görüp izlediğimiz doğru yanlış haberler, bilinçli manipülasyonlar, yakın bir arkadaş tarafından verilen bir tavsiye, hatta hiç tanımadığınız bir yabancıdan duyduğumuz bir ifade olabilir.
“Filanca kişi çok kibirli biri”, “TOEFL sınavı çok zordur”, “Kriz gittikçe büyüyor” veya “Ekonomi iyiye gidiyor” gibi ifadeleri duyduğunuz oluyor mu? Her gün karşılaştığımız bu tip söylemler tohumların mükemmel örnekleridir. Bir tohumla karşılaştığınız ilk noktada inanç henüz oluşmamıştır. Ancak tohum sulandıkça büyüyecek ve sağlam bir inanca dönüşecektir.
Yaygın inanışların aksine tohumlar gerçek yaşam kanıtları onları desteklediklerinde büyümezler. İnsanlar taşıdıkları tohumları sulamak için önyargılı kanıtlar toplamaya devam ederler. Bu durum kişinin başlangıçta güçsüz olan inancının değiştirilemeyen bir gerçek olduğuna inandığı noktaya ulaşıncaya kadar devam eder.
Birçok insan, yıllarca ebeveynleri, arkadaşları, öğretmenleri tarafından bilinçli ve bilinçdışı zihinlerine uygulanan tohumlar nedeniyle değersiz veya yetersiz olduklarına inanır.
İnanç değişim sürecinin aşamaları
İnanç değişimi aşamalı olarak gerçekleşir. Bu süreç oldukça yavaş gerçekleşebilir ve bazen yıllar alabilir.
Her şey birinin inançlarınıza aykırı bir söz söylemesiyle başlar. Bir kez aksine kanıt bulursanız, o zaman bu sözler sizi etkilemeyebilir. Ancak güvenilir bir kanıt yoksa şüpheleriniz gelişir. Tekrarlama, sahip olduğumuz inançları zayıflatır. Farklı kaynaklardan sürekli tekrar eden bir şekilde algıladığınız duyumlar bunu destekler.
Yanlış inançların oluşumu nasıl önlenir?
İnanç sisteminizin temiz kalmasını sağlamak için, tohumları yeterince erken tanımayı ve daha güçlü hale gelmeden önce onlara meydan okumayı öğrenmeliyiz. Bir tohumun büyümesine meydan okumak, sağlam olmayan kanıtların ve önyargılı ipuçlarının bilincine varmayı gerektirir.
Aynı süreci, zaten oluşmuş olan inançlara meydan okumak için de kullanabilirsiniz. Ancak bir tohuma meydan okumak güçlü bir inanca dönüşmeden önce daha kolaydır. Bir tohumla karşılaştığınızda onu sulayıp sulamamak istediğinize dikkat edin.
