Geçen yıl Amerika’nın İran’a uyguladığı ambargo, yurtdışı karayolu taşımacılığı yapan nakliyat firmaları için ‘Uluslararası Nakliyeci Sorumluluk Sigortası’nın (CMR) önemini artırdı. Zor zamanlarda sigortasız olmak, olası bir riskin gerçekleşmesi halinde şirketlere büyük bir fatura çıkarırken, sigorta yaptıran kurumların ise kayıplarını en aza indiriyor.
EDİP OZAN ÜÇOK / HAYATIMIZ SİGORTALI
Türkiye ekonomisinde, 1980’li yıllardan günümüze dış ticaret hacminin Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) içindeki payı artarken, uluslararası taşımacılık da artan ithalat-ihracat işlemleriyle birlikte büyük önem kazandı. Uluslararası taşımacılıkta bir malın (emtia) ulaşacağı yere kadar tabiri caizse “kazasız belasız” götürülmesi de kritik önem taşıyor. Aksi takdirde, malın başına bir şey gelmesi durumunda birey ya da şirketler büyük para kaybının yanında iflas, pazar payı, kredibilite gibi kayıplarla da karşı karşıya kalabiliyor. Özellikle Kasım ayında İran’a uygulanan ambargo nedeniyle bölgeyle artan gerilim uluslararası nakliyat işi yapan şirketleri de yakından ilgilendiriyor. Biz de dergimizde bu ay konunun güncelliğinden dolayı Uluslararası Nakliyeci Sorumluluk Sigortasına (CMR) yer verdik.
Gümrük işlemlerinde zorunlu
CMR sigortaları bir malı yurtdışına yapılan taşımalarda sigorta güvencesi altına alıyor. Yani malı taşıyan aracın çarpması, çarpışması, devrilmesi, yanması veya her türlü doğal afet sonucunda araçla beraber eşyanın zarar görmesi gibi risklere karşı güvence sağlandığını belirtelim. Söz konusu poliçe, Türkiye de dahil birçok ülkenin gümrüklerindeki resmi işlemlerde ithalat ve ihracat için zorunlu belgeler arasında yer alıyor. Diğer branşlardan biraz farklı olarak, söz konusu sigortayı yaptırmak isteyen tüketici genellikle malı yola çıkmadan önce poliçesini görmek istediği için sigorta şirketlerinin ivedilikle poliçeyi hazırlamaları ve tüketicilerin ihtiyaçlarına sunmaları gerekiyor.
Ülkelerarası yaşanan sorunlar sektörü etkileyebiliyor
Nakliyat sigortaları alanında sektörde ilk sıralarda yer alan Evrim Sigortacılık Hizmetleri’nin Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Hakkı Çelebi, ülkelerarası yaşanan sorunlar veya işbirliklerinin CMR sigortalarını doğrudan etkilediğini vurguladı. Çelebi, “CMR Konvansiyonuna göre 2009 yılı itibariyle 56 ülke taraf oldu. Fakat Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Amerika tarafından İran’a yaptırım uygulandığı için sigorta şirketleri, bu ülkeyle iş yapacak nakliyeci firmalara teminat vermemektedir. Aynı şekilde ekonomik ve politik risklerden dolayı Irak, Suriye ve Afganistan’da riskli bölge olarak değerlendirildiğinden kapsam dışı tutuluyor. Bu ülkeler haricinde nakliyeci firmalara, Avrupa Birliği’ne üye ülkeler, Balkanlar ve Rusya’ya yapacakları işler için CMR Sigortasını ihmal etmemelerini tavsiye ediyoruz” diyor.
CMR Sigortası için hangi şartların sağlanmış olması gerekmektedir?
- Karayolu ile taşıma olmalıdır.
- Yükleme ve istifleme iki ayrı ülkede olmalıdır.
- CMR ye taraf en az bir ülkenin olduğu, uluslar arası bir taşıma olmalıdır.
- Taşınan şey eşya olmalıdır.
- Eşya taşıma sözleşmesinden kaynaklanan bir borç / alacak ilişkisi olmalıdır.
CMR’yi, emtia taşıma sigortası ile karıştırmayın
CMR sigortasının emtia taşıma sigortası ile karıştırılmaması gerektiğini belirten Anadolu Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Levent Sönmez aralarındaki farkı şöyle anlattı: “Emtia taşıma poliçeleri menfaati olan mal sahibi adına düzenlenirken primi mal sahibi ödüyor. CMR sigortasında ise poliçe nakliyecinin sorumluluğu için düzenlenmekte ve primi nakliyeci tarafından ödeniyor. Ayrıca, nakliyeci firmanın C2 belgesine kayıtlı araç sayısı üzerinden yıllık taşımaları için blok bir poliçe düzenlenmekte olup firmanın araç alım ve satımı durumunda poliçeye zeyil düzenlenmek suretiyle ek prim ya da iade çıkarılmaktadır. Her bir sefer için ayrı ayrı poliçe düzenlenmesine ihtiyaç olmaksızın sigortalımızın yıllık tüm taşımaları teminat altına alınmaktadır.” Uluslararası yaptırımlar nedeniyle, nakliyeci şirketlere teminat sağlanmaması gibi durumların olduğunu belirten Sönmez, Suriye, Afganistan ve Irak gibi iç savaş veya iç karışıklık yaşayan ülkelerin durumlarının İran’dan farklı olduğunu söylüyor. Sönmez, “Bu ülkelere sefer yapan nakliyecilerin sorumluluklarının teminat altına alınmaması esas olarak yaptırımlar kaynaklı değil (Sayılan ülkelerde Türkiye, Birleşmiş Milletler, A.B.D, AB ve/veya Birleşik Krallık tarafından ilan edilen yaptırımlara tabi olabilir), bu ülkelere dair risk değerlendirmesi sonucunun olumsuz olması nedeniyledir” diyor.
İran’a ambargo sigortanın uygulama alanını daraltıyor
CMR sorumluluk poliçesinin bir zorunluluk olduğunu ve uluslararası nakliye yapan hemen her şirketin riskini devretmek için bu poliçeyi satın almak istediğini belirten Sigorta ve Reasürans Brokerleri Derneği Başkanı Ateş Çeber şunları söylüyor: “Poliçe ile ilgili bilinirlilik olmakla beraber son birkaç yıldır ağırlıklı brokerler eli ile piyasaya sunulan nakliye operatörleri sorumluluğu-forwarder sorumluluk tarzında ki poliçeye daha ilgi var. Gerek teminat genişliği, gerek limit yüksekliği gerekse de bu artılara rağmen prim uygunluğu bu tür poliçelerin cazibesini artırıyor. Yakın zamanda CMR sorumluluk poliçelerinin nakliye operatörleri sorumluluğu/forwarder sorumluluk tarzında daha geniş kapsamlı içeriklerle yer değiştirmesini öngörüyoruz.” İran, Suriye gibi ülkelere teminatı veren esas reasürörün bu ülkelerde ambargo hükümleri uyguluyor oluşunun da tüm sigorta şirketlerini bağladığını vurgulayan Çeber, bu durumun sigortanın uygulama sahasını daralttığını kaydediyor.
İran’a gidecek sigortalılarımızı hasar önleme konusunda uyardık
Ekonomik ve politik risklerin CMR Sigortasına olan etkisini değerlendiren Evrim Sigortacılık Hizmetleri Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Hakkı Çelebi şunları söylüyor: “Ekonomik ve politik Belirsizlikler hem sektörel olarak hem de ülkeler bazında herkesi etkiliyor. Bireysel veya şirket bazında sahip olunan mal varlıklarının sigortası kesinlikle olmalı. Ancak, ekonomik ve politik belirsizlikler CMR Sigortalarını biraz daha fazla etkiliyor diyebiliriz. Üretim ve ihracat bu dönemlerde doğrudan etkilendiği için nakliyat olmuyor. Yurtdışı taşıma olmayınca sigortalanacak bir şey de kalmıyor. Bu sebeple emtia sigortası da yapılamıyor. Taşımacılık sektöründe yaşanan iş üretimindeki azalma sebebiyle son halka olarak taşıyıcılar ve dolayısı ile de yine nakliyat sigortaları etkileniyor. Biz de İran bölgesine seferleri olan sigortalılarımıza gerekli uyarıları yaptık. Teminat verilemediğinden taşımalar sırasında hasar önleme adına kendilerini ve şöforlerini nasıl korumaları gerektiği konusunda tavsiyelerde bulunduk.”
