Bankalardan kredi kullanacak BES katılımcıları, artık BES’teki birikimlerini teminat olarak gösterebilecek. 2024’te ihtiyaç kredileri ile başlayacak alacağın devri uygulaması ile toplu para ihtiyacındaki katılımcıların BES’ten ayrılmasına da gerek kalmayacak.
ALP SÜER/SİGORTAMEDYA
Türkiye’de tasarruf açığının kapanması için büyük umutlar beslenen Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), hızla büyümeye devam ediyor. Geçtiğimiz yıl net 900 bine yakın bireyin dahil olduğu gönüllü BES’te toplam katılımcı sayısı da Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM), 19 Ocak tarihli verilerine göre 8 milyon 727 bin 753 kişiye ulaştı. 2024 yılında da 1 milyon kişinin dahil olması beklenen sistemde yapılan reformlar kapsamında çok yakında 2 önemli yenilik daha hayata geçecek. Bunlardan ilki olan ve mart ayı sonunda başlayacak kısmen ödeme (kısmi çekiş hakkı)… İkinci yenilik ise bankalardan kredi kullanacak BES katılımcısına yönelik… 2024’ün ilk yarısında başlaması beklenen alacağın devri (Temlik) uygulamasına göre bankalardan kredi kullanacak BES katılımcıları artık, bankaya teminat olarak BES’teki birikimlerini gösterebilecek. Böylelikle, katılımcıların toplu para ihtiyaçlarında birikimlerini bozdurarak sistemden çıkmalarına da gerek kalmayacak. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) test çalışmalarını başlattığı uygulama, öncelikle ihtiyaç kredilerinde başlayacak, daha sonra diğer tüketici kredisi türleri de kapsama alınacak.
Merkezi Alacağın Devri Fonu sayısı artıyor
SEDDK’ın 30 Ekim 2023 tarihli “Merkezi Alacağın Devri Fonu Duyurusu” kapsamında istekli emeklilik şirketlerinin kurucu sıfatı ile başvurmaları talep edildi. Sektörde 2 hayat/emeklilik şirketi, Anadolu Hayat Emeklilik ve Türkiye Hayat ve Emeklilik , ‘Merkezi Alacağın Devri Fonu’ kurmak için başvuruda bulundu. Anadolu Hayat Emeklilik, söz konusu fonu faiz hassasiyeti aranmayan (faizli yatırım araçlarına yatırım yapan) Türkiye Hayat ve Emeklilik ise faizsiz yatırım araçlarına yatırım yapacak şekilde kurdu. SEDDK’nın 22 Ocak 2024 tarihli son duyurusuna göre 2 adet daha fon unvanında, ‘katılım’ ibaresini bulundurmak kaydıyla ‘temkinli değişken ya da ‘muhafazakar değişken’ fon daha kurulmasına karar verildi. Böylece sistemde alacağın devri fon sayısı da artacak.
Bankaya kredi borcu ödenmezse ne olacak?
Alacağı Devri Fonu’nun ilk başta ‘ne işe yarayacağı’ konusunda biraz kafaları karıştırdı. İlgili fonlar aslında, bankalar ya da kredi kuruluşlarından kredi çeken BES katılımcısına yönelik. Yani, bir emeklilik şirketi katılımcısı bir bankadan kredi kullandığında (başlangıçta ihtiyaç) kredi tutarı kadar, emeklilik şirketindeki birikimini bankaya teminat olarak gösterecek. Banka, müşterisinden ipotek almak yerine, BES’teki birikimini teminat olarak kabul edecek. Katılımcının kredi tutarına paralel belirlenen BES’teki birikimi ise katılımcının tercihine göre Alacağın Devri Fonu’nda yatırıma yönlendirilecek. Banka müşterisi bankaya olan kredi borcunu kapattığında Alacağın Devri Fonu’ndaki birikimi, nemasıyla birlikte mevcuttaki fon karma dağılımına aktarılacak. Bankadan alınan kredinin ödenememesi durumunda, kalan kredi borcu kadar kısım bankaya ödenecek.
Mevzuat gereğince tüm emeklilik şirketleri Alacağın Devri Fonu kurmak zorunda değil. Sektördeki tüm şirketler BEFAS üzerinden, merkezi alacağın devri fonlarını kullanacak.
Kısmen ödeme ve alacağın devri BES’ten çıkışı azaltacak
Bireylerin, BES’ten ayrılma nedenlerine bakıldığında ilk sırada ‘toplu para ihtiyaçları’ yer alıyor. Bu nedenle önümüzdeki dönemde başlayacak kısmen ödeme ve alacağın devri uygulamalarının sistemden çıkışı da azaltması bekleniyor. Katılımcılar, farklı sebeplerden kaynaklanan toplu para ihtiyaçlarını BES birikimlerine dokunmadan, banka ve kredi kuruluşlarından kredi kullanarak karşılayabilecek. Son olarak, önemli bir hatırlatma yapacak olursak, bankadan kredi kullanan BES katılımcıları alacağın devri (temlik) talebini emeklilik şirketine değil, doğrudan kredi kullandığı bankaya iletecek.
Alacağın devri uygulaması katılımcıya ne yarar sağlayacak?
– Toplu para ihtiyacında BES’ten ayrılmasına gerek kalmayacak. t Bankalar BES katılımcısına daha düşük bir faiz oranı ile kredi verebilecek.
– Kredi notu güçlenecek.
– Önce ihtiyaç, daha sonra diğer tüketici kredilerinde de bu imkândan yararlanacak.
BES’e 20 günde 50 binin üzerinde kişi dahil oldu
Gönüllü BES’te 2023’teki hızlı büyümenin 2024’te de sürmesi bekleniyor. EGM’nin verilerinden hareket edersek, 2024’e de hızlı giriş yapan gönüllü BES’te 30 Aralık 2023-19 Ocak 2024 arasını kapsayan dönemde net katılımcı sayısı 51 bin 708 kişi arttı. Emeklilik şirketi yöneticileri ile yaptığımız görüşmelerde yöneticiler, bu yıldan da büyük beklentiler içinde. Sistemde katılımcı sayısının net 1 milyon kişi artmasını, toplam fon büyüklüğünün ise yılın ilk yarısında 1 trilyon TL düzeyine ulaşmasını bekliyorlar. Sistem, devlet katkısının ilk başladığı 2013 yılındaki rekor katılımcı sayısı artışını (1 milyonun üzerinde) yakalar mı bilinmez, ancak bu yıl ve izleyen yıllarda bu rekorları zorlayabilir.
Gönüllü BES’te katılımcı sayısı 9 milyona yaklaştı
Tarih Katılımcı sayısı Fon tutarı* (bin TL)
30.12.2019 6.871.131 101.883.905,3
31.12.2020 6.900.579 137.091.395,2
30.12.2021 7.092.020 205.573.469.7
30.12.2022 7.801.305 351.406.489,6
30.12.2023 8.676.045 625.517.803,7
19.01.2024 8.727.753 642.062.210.5
*Devlet katkısı hariç. Kaynak: EGM.
Alacağın Devri Fonu kurmak zorunlu değil
Emeklilik şirketlerinin her birinin bankalardan kredi kullanacak müşterileri için Alacağın Devri Fonu’nu kurmalarının mecburi olmadığını belirten BNP Paribas Cardif Türkiye Banka Sigortacılığı ve Acente Sigortacılığı Genel Müdür Yardımcısı Gökhan Sertsöz, “Sistemin işleyişi BEFAS üzerinden sunulan merkezi fonlar kullanılarak gerçekleşecek. Zorunlu bir uygulama olmaması sebebi ile BNP Paribas Cardif Türkiye olarak Alacağın Devri Fonu’nu kurmadık” diyor.
BES katılımcıları daha düşük faizle kredi kullanabilir
Alacağın Devri mevzuatı ile katılımcılar bankalardan kullanacakları kredilerde bireysel emeklilik hesaplarındaki birikimleri teminat olarak gösterebileceklerini belirten AgeSA Genel Müdür Yardımcısı Roşan Dilek, “Kredinin birikimler ile teminatlandırılması muhtemelen bankaların daha düşük bir faiz oranı ile kredi vermesi, katılımcının kredi notunun kuvvetlenmesi ya da kredi alabilir hale gelmesi gibi olası sonuçları beraberinde getirebilir” diyor. Sektördeki tüm şirketlerin, BEFAS üzerinden merkezi fonları kullanacaklarını belirten Dilek, “AgeSA bu alanda fon kurucusu olmayı tercih etmedi” diyor.
Alacağın devri, BES katılımcısının yararına
Katılım Emeklilik Finans, Operasyon, BT ve Aktüeryadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı İsmail Aydemir, Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) alacağın devri (temlik) uygulaması ile BES katılımcılarının bankadan kredi kullanırken, emeklilik şirketindeki birikimlerini teminat olarak gösterebileceğini söylüyor. Uygulamanın henüz başlamadığını belirten Aydemir, “Bu konuda EGM’nin test çalışmaları sürüyor. Yılın ilk çeyreğinde uygulamanın başlayacağını düşünüyorum” diyor. Uygulamanın BES katılımcılarının yararına olduğunu vurgulayan Aydemir, şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Katılımcı bir bankadan kredi kullandığında, bankaya bir ya da birden fazla emeklilik hesabındaki birikimini (kredi tutarı kadar) temlik edebilecek. Toplu para ihtiyacı için sistemden ayrılmasına da gerek kalmayacak.” Aydemir, Katılım Emeklilik olarak bu tür alacağın devri kapsamındaki sözleşmelerde faizsiz fonu kullanacaklarını belirtiyor.
2 adet ‘temkinli değişken’ alacağın devri fonu kurulacak
Merkezi alacağın devri fonu ile ilgili olarak Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK), 22 Ocak 2024 tarihli bir duyuru yayımladı. Duyuruda şu bilgilere yer verildi: “Sistem paydaşlarının farklı risk düzeylerinde fon ihtiyacının karşılanması bakımından mevcut merkezi alacağın devri fonlarının haricinde bir tanesi katılım esaslı finans ilkelerine göre yönetilmek ve fon unvanında ‘katılım’ ibaresini bulundurmak kaydıyla iki adet ‘temkinli değişken’ veya ‘muhafazakar değişken’ unvanlı fon yetkilendirilmesine 19 Ocak 2024 tarihli ve 561 sayılı karar no ile Kurul tarafından karar verildi. Söz konusu Fon’un kuruculuğunun üstlenilmesine istekli emeklilik şirketlerinin SEDDK’ya 12 Şubat 2024 tarihine kadar başvuru yapması gerekiyor. Fon portföyüne sadece yerli sermaye ve para piyasası araçları dâhil edilecek olup, fon tarafından yabancı sermaye ve para piyasası araçlarına yatırım yapılmayacak.
