Sigortacılık matematiği ile değil KALPLERE EKSPERTİZ yapıyoruz

Mustafa Nazlıer’den Deprem Analizi…

Bugüne kadar özellikle afetlerden sonra yaptığı ekspertiz çalışmaları ile dikkat çeken Sigortamedya yazarı ve Sigorta Eksperi Mustafa Nazlıer, ekibiyle birlikte deprem bölgesini ziyaret etti. Burada yaşananları ve gözlemlerini hazırladığı ‘Deprem analizi’ yazısı ile bizlere ulaştıran Mustafa Nazlıer, deprem bölgesinin mevcut durumundan gerçekleşecek destek ve yardımların nasıl olması gerektiğinden ekpertiz çalışmalarına kadar birçok noktaya gözlemleri ile ışık tutuyor.

Aklımız, Kalplerimiz ve dualarımız deprem bölgesinde. Rahmet ve sabırlar diliyoruz. Acılara ortağız. Ülkemize ve sektörümüze geçmiş olsun.

Kriz ve kaos yönetimi mesleğimiz. Bu ve benzer durumlar için çalışıyoruz. 4 büyük depremde süreç yönetiminde yer aldık. Yapabileceğimiz en iyi şey deneyimleri paylaşmak, karar alıcıları doğru yönlendirmek, durum analizlerini zamanında paylaşmak, sahada sigortalı ve sigortasız tüm topluma destek olmaktır.

Deprem anında itibaren aktif çalışıyoruz. Sahada koşullar nispetinde ulaşılan her yere gitmeye çalışıyoruz. Sahada bulunma sebebimiz poliçe şartları, tazminat tespiti veya matematik değil. KALPLERE EKSPERTİZ yapıyoruz. İnsani bir dokunuş için sahadayız. Sigorta sektörünün bir rengi, küçük parçasıyız. Riski yönetmek,  riskin içinde kalmak ve riski paylaşmak mesleki etkinliğimizin parçası. Tüm eksperler için böyledir.

Saha tümüyle travma yaratan bir dram ortamı. Geçmişte yaşadığım 4 büyük depremden ayrışan önemli konular var. Görev alacakların bakış açısını  desteklemek üzere yazıyorum.

DEPREM FIRTINASI YAŞANIYOR

Deprem karakteristiği….

• Dünyada örneği olmayan bir deprem modellemesi yaşıyoruz. Bir birini tetikleyen ve etkileyen ancak bir birinden bağımsız 2 ayrı ardışık deprem gerçekleşti.
• Artçı olarak tanımlanan 5 şiddetinin üstünde çok sayıda deprem yaşanmaya devam ediyor.
• Bir deprem fırtınası yaşanmakta. Sayısı binleri geçecek olan bölgesel depremler devam edecek.
• Başlayan risk devam ediyor ve en az 1 yıl süreyle devam da edecek.
• Bölge de yer hareketleri stabil hale gelene kadar yaşanacak deprem, heyelan, çökme, kayma ve ayrılmalar sayısal olarak artacak,
• Devam eden depremlerin bölgenin fay yağısı sebebiyle yeni depremler üretmesi olanaklı. Fay hattı boyunca farklı merkezlerde deprem beklentisi yüksek.
• Depremin etki alanı tam tespit edilemedi,
• Depremler ve yer hareketlerine yer üstü yapıların tepkileri ölçülecek durumda değil,
• Yaklaşım metodu ile tahmin ve ön görü oluşturmak olanaklı
• Başlayan ve son bulmayan risk sebebiyle inceleme, tespit ve değerlendirme olanağı henüz yok, yakın zamanda olanaklı da olmayacak
• Bölgede dikkate çeken görünüm ; can kaybı ve yaralanmaya yol açan , yerleşim bölgelerini etkileyen , konut ve yaşam alanlarında zarara yol açan bir deprem modeli mevcut. Bölgenin yapı stokları belli.
• Depremin yol açtığı hasarlardan söz etmek çok doğru olmayacak. Önlenebilir ve etkisi mutlaka azaltılabilir hasarlar çok fazla. Düşünce etkisiyle oluşan zararlar, siyasal etkiler ile oluşan zararlar, akıl ve bilimden uzaklaşılmasıyla oluşan zararlar gibi tamamen insan kaynaklı bir etkileşim mevcut. Bu durum yıllara yayılan ve geçmişi eskiye dayanan birçok etki unsurunu barındırıyor. Deprem ve insan kaynaklı etkileri sonuçları değiştirmese de iyi analiz etmek gerek.   
• Ağır, orta ve az hasarlı binalar olarak tanımlıyoruz. Ancak her an yeni yaşanan depremler sebebiyle dinamik bir süreçteyiz. Orta hasarlı bina 1 gün içinde yaşanan artçılar sebebiyle tam zayii  olabiliyor. Bu sebeple tam zayii hasarlar dışındakileri değerlendirmek veya tespit etmeye çalışmak kesinlikle hatalı sonuçlar yaratır. Bir karar alınacak veya değerlendirme yapılacak ise sadece tam zayii olanalar esas alınabilir.

HASAR TESPİT ÇALIŞMALARI İÇİN HENÜZ ÇOK ERKEN

• Belirtilen gerekçeler ile sahada yüksek yapıların yanında bulunmak veya yapıların içine girerek tespit yapmak kesinlikle olanaklı değil. Devam eden depremler yeni yıkılmalara yol açacağından tespit çalışmalarına başlamak için oldukça erken bir dönemdeyiz. Hiçbir eksper veya uzmanın teknik değerlendirme yapabilme koşullarına ulaşması söz konusu değil.
• Sahada halen kurtarma çalışmaları yapılıyor. Bu durumun yarattığı bir trafik, iş yükü ve saha kalabalığı mevcut. Sahaya girmek iş yapanları da engelleyeceğinden sürecin stabil olmasını takiben koşullar izin verdiğinde sırası gelen çalışmayı planlamak doğru seçenek.
• Deprem dışında önemli bir konu enkaz kaldırımıdır. Yaşam süresi son bulana kadar yapılan kurtarma çalışmaları tamamlandığında halen enkaz altında kalan hayatını kaybedenlerin tamamına ulaşana kadar enkaz kaldırımı sürecek. Ulaşılamayan son kişi için olasılık kalkana kadar enkaz kaldırılacaktır. Hukuken son bir kişi için artık aranamayacağı kesinleştiğinde kayıp kabul edilir.  
• Son yaşanan depremin en kötü yanı 10 ayrı şehirde, yaşam alanlarının  yoğun olduğu alanlarda, yapı stoklarının eski ve niteliksiz olduğu bölgelerde olmasıdır.
• Deprem bölgesinin genişliğini dikkate alarak enkaz kaldırma süresini belirlemek çok zor. Tüm olanaklar seferber edilse de 6 ay süreceğini iyimser bir tahmin olarak ön görüyoruz. 1 yıllık sürenin makul olacağını ifade edebiliriz. Enkaz kaldırımı ve hukuki süreçlerin tamamlanması zamana yayılacaktır.
• Deprem dışında bir diğer önemli sorun bir Çevre Felaketi yaşanıyor olmasıdır.  Yıkılan yerlerin enkazlarının taşınması ve imhası için henüz bir ön görü yok. Gerçekten çok büyük bir sorun olacağı kesin. Tüm bölgede oluşan enkazın ne olacağı belirlenmeden normalleşme olmayacaktır.  
• Yerleşim alanlarına ait alt yapıların tamamı kullanılamaz durumda. Enerji iletimi. Dağıtımı, gaz, su ve alt yapının planlaması nasıl olacak? Şehirler yer değiştiriyor. Göçler yaşanacak.
• Toplumsal yaşam alanlarının gereklilikleri sağlanmadan insanları bulundukları yerde tutmak çok çok zor.

Başlayan ve artarak devam edecek olan asıl sorunlar ile yüzleşeceğimiz ciddi bir sürecin başındayız. Denenmemiş, yaşanmamış süreçler için çözüm üretmek çok zor. Birlik, beraberlik, sevgi ve saygı dışında hiç bir destek etkili değil. Önceliğimiz insan.

KIŞ ŞARTLARI LOJİSTİĞİ ÖNLÜYOR

Sahadaki gözlemlerimiz …

• İlk 3 gün tamamen hazırladığımız yardımları ulaştırmaya çalıştık.
• Hava çok soğuk.
• Gıda, beslenme, ısınma ve ihtiyaçları  gidermek imkansız.  
• Önceden tahmin edilebilir bir senaryo olmadığından kimse kimseyi eleştiremez.
• Gerginiz. Depremi yaşayanlar şok içinde olduğundan sürece tanık olanlar çok daha gergin ve yıkılmış durumda. Tanımlanabilir bir özeti yok. Konuşmamak ve sadece destek olabilmek için bir şeyler yapmaktan başka hiç bir seçenek cazip değil.
• Gerçekleşen risk yapışık riskler yaratıyor. Deprem gaz hatlarını kopardı yangınlar çıkıyor. Su hatları koptu su baskınları var. Enerji hatları koptu yanın ve hasarları tetikliyor.
• Yollar kapalı müdahale ve yardımlar ulaştırılamıyor. Kış şartları lojistiği önlüyor.
• Kadın ve çocuklar için kurtulmuş olmak çözüm mü? Dediğimiz ağır şartlar var.
• Koşulsuz uğraşı, emek, çaba ve destek gerekli. Ne olduğunu düşünmeden. Ancak  kesinlikle organize olarak.
• Asla bireysel hareket edilmemeli. Yolarda oluşan trafik çok ciddi sorun. İller arası geçiş yapamıyoruz. İş makineleri ve geniş araçlar sorun yaşıyor. Öncelik onların.
• Aktif görev almayacak olanların sahaya gelmesi adeta sorunları büyütüyor.
• Saha duygusal ve travma etkisindeki insanlar ile dolu. Her an  her şey yapabilecek kadar gerginlik var.
• Hiç kimse ile hayatta kalmak dışında bir şey konuşmak doğru değil. Bir dokunuş, destek, yardım ve sonuç yaratan bir aktiviteniz yok ise ortada kalabalık yapmamak çok daha iyi.
• Asla konaklama, yemek ve ihtiyaç giderecek yer yok.
• Araçlara yakıt ve su bulmak olanaklı değil.
• Yedek yakıt yüklediğimiz karavan tipi araçları belli merkezlere koyarak akşam konaklamak üzere toplanıyoruz. Sahada görev alacak herkes için en iyi seçenek güvenli bir alana park edilmiş bir karavan tedarik edebilmek. STK’lar veya destek sağlayacak olanların bu durumu gözetmeleri son derece kritik.
• Eksperlerin ACİL EYLEM PLANI YÖNETTİKLERİ yerler dışında görev alma koşulları henüz oluşmadı. Öncelik; enerji tesisleri, gaz, su ve toplumsal yaşama etki eden yapıların aktif edilmesi. Sahada daha çok bu amaçla bulunuyoruz. Deprem sonrası süreç için enerji en büyük ihtiyaç olacak.  
• Bölge Akdeniz ve Güney Anadolu olarak Hidroelektrik ve Güneş Enerji santrallerinin en çok olduğu alandır.

HASAR KARAKTERİSTİKLERİ ÇOK FARKLI

• Hasar karakteristikleri çok farklı. Çatı tipi GES’ler de çok büyük oranda hasar var.
• Yer tipi saha GES’lerin de fiziki hasarlar dışında kayma, heyelan ve devam eden riskler sebebiyle yeni oluşan hasarlar mevut.
• HES tipi yapılarda ileti kanallarının hemen hemen hepsinde hasar var. Heyelan ve kaymalar su akışına engel.  
• Cebri boru kopmaları ve santral binalarının su altında kaldığı yerler var.
• Mevsim şartları riski ağırlaştırıyor. Yeni hasarlar, artan hasralar ve farklı hasar türleri çıkıyor.
• Deprem bölgesi çok geniş bir alan. Can kayıpları sebebiyle henüz kimse inceleme yapamadı. Çalışanların kendisi ve aileleri de deprem mağduru durumunda. Bu incelemeleri sahipleri tamamlamadan bir başkasının  değerlendirme de bulunması doğru ve olanaklı değil.
• Bölge halkının çok etkilendiği deprem sonrasında tüm iş yaşantısı ve ekonomik faaliyetler geçici süre ile son buldu. İşletmeleri çalışacak durumda mı? Çalışanları olmadan kim ne yapabilir? Devam eden ve artan riskleri göz önüne almada karar almak olanaksız.
• Tüm bölge de her türlü desteğe ihtiyaç var. Her kişi, kurum ve kuruluş aynı şeyleri istiyor ve bekliyor. Bölgede kim tespit yapacak, kim onaracak, kim çözüm üretecek hiç biri kısa vadede olanaklı değil.
• Direk ve dolaylı kayıplar için bilinen rutin uygulamalar geçerli değil. Olağanüstü durum için zamana ihtiyaç var.

4 AYRI EKİP İLE SAHADA KALMAYA DEVAM EDECEĞİZ

Tecrübe ve deneyimin öne çıktığı zor şartlarda verilecek her hizmet kutsaldır. Bir karşılık beklemeden önceliğimizi bölge halkına destek olarak sunuyoruz. Geçmişte defalarca yaşadığımız benzer olaylardaki deneyimlerimiz çok değerli. Bunları iyi ve eksiksiz aktarmalıyız. Bir sigortacı olarak değil İNSAN OLARAK. 4 ayrı ekip ile sahada kalmaya devam edeceğiz. Her hangi bir sigorta şirketi için çalışma halinde olmadan yukarıdaki açıklamalar gibi gelişen her durumu eş zamanlı tüm sektör ile paylaşacağız. Bağımsız ve tarafsız varlığımız insani amaçları hedefler.

EKSPERTİZ İÇİN ŞUBAT SONUNU BEKLEMEK GEREKLİ

Kesin Sonuçlar :

• Sivil rizikolar için pratik değerlendirmeler ve hesaplamalar ile hareket edilmeli. Hukuki ve sigortacılık ilkelerine dayanan bir hesaplama motoru paylaşacağız
• Uygulama birliği çok önemli
• SBM ve DASK’ın ihtiyari sigorta tarafına vereceği paylaşım ve belgeler acil ve önemli. Bir merkezin bu durumu koordine etmesi gerekli.
• Tam ziya sivil riziko hasarlarının çok hızlı değerlendirilmesi olanaklı. Kamu ve otorite tarafından alınan veriler ile ekspertiz yapmadan değerlendirmek mümkün.
• Sektörün sivil rizikolar ( konut ve benzer ) için müşterek hareket etmesi mutlak gerekli.
• Bilgilendirme ve açıklamaların tek merkezden yapılması değerli ve önemli.
• Sahada ekspertiz yapmak için en erken Şubat ayı sonunu beklemek gerek.
• Sahaya giriş – geliş, konaklama ve ihtiyaçları gidermek mümkün değil.
• Ortak hareket etmek çok değerli. Bunu sağlamak için veri aktarımlarını derleyen ve paylaşıma sunan bir merkeze ihtiyaç var.
• Depremler ve riskler devam ediyor. Hayati tehlike ortamı mevcut. Tali unsur olarak sahada bulunmak doğru değil. Zamansız olur.
• Bölgede yaşayan sektör paydaşlarının desteklenmesi, dayanışma ve iş birliği son derece kıymetli.
• Sektörün kriz ve kaos yönetiminde etkin rol alacak bir merkeze acil ihtiyacı var.  
• En az 1 yıl sürecek bir kriz ve kaos için kalıcı, anlamlı ve doğru kararlar alarak hareket edilmesini öneririz.

Hiç bir toplumun benzerini yaşamamasını diliyorum. Acılara ortağız, sonuna kadar beraberiz.