Pandemi sürecinde tüketim alışkanlıklarındaki değişim, toplumsal ruh halimize de yansıdı. Bu süreçte mutluluğu gıdada bulduk.
Bundan yaklaşık 2 yıl önce hayatımızın merkezine oturan pandeminin yarattığı toplumsal değişim sürüyor. TÜBİTAK’ın desteğiyle pandeminin ilk dalgasının yaşandığı 20 Temmuz-10 Ağustos ile ikinci dalgasına denk düşen 20 Kasım-10 Aralık 2020 tarihleri arasında iki ayrı dönemde gerçekleştirilen araştırma, bu değişimin çarpıcı sonuçlarını ortaya çıkardı. 26-55 yaş arasında 1428 katılımcı üzerinde gerçekleştirilen araştırmaya göre pandemi döneminde en çok tüketilen ürün grubu gıda oldu.
Araştırmanın sonuçlarına göre pandemi koşullarında gıda tüketim bağımlılığı arttıkça bireylerin iyi hissetme hali de artıyor.
Bilgi İşletme Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Neşenur Altıniğne Ekici, “Gıda tüketim bağımlılığının sosyal izolasyon arttıkça, yani birey kendisini daha fazla yalnız hissettikçe bireyin psikolojisinde olumlu yansımalarının olduğunu tespit ettik.
Bu pek de beklemediğimiz bir bulguydu. Pandemi nedeniyle yaşadığımız stresi, gıda tüketim bağımlılığı ile telafi etmeye, daha fazla gıda tüketerek bir şekilde kendimizi mutlu etmeye çalışıyoruz.
Ancak sosyal izolasyon azaldıkça bu ilişkinin zayıfladığını görüyoruz. Bunun nedenlerinden biri muhtemelen gıda tüketiminin bedenimize negatif yansımaları. İnsanlarla bir arada olmaya başladıkça gıda tüketimi artık bizi mutlu etmiyor” dedi.
Kıyafeti de ihmal etmedik
Araştırmanın yapıldığı ilk dönemde gıda ürünlerinin tüketimi tüm ürün gruplarının içinde yüzde 52’lik bir paya sahip olduğu ölçüldü. Bu oran, ikinci dönemde yüzde 43’e düştü.
Her iki dönemde en çok tüketilen ürün grupları arasında gıdayı, sağlık ve hijyen ürünleri izledi. Gıda ürünleri en çok marketlerden, sağlık ve hijyen ürünleri ise eczanelerden satın alındı. Araştırma sonuçlarına göre, online kanallardan en çok satın alınan ürün grubu ise kıyafet ve moda ürünleri oldu.
Pandemi ilerledikçe online kanallardan kıyafet alışverişinde bir artış da gözlemlendi. Birinci dalgada yüzde 13 olan kıyafet tüketim oranı, ikinci dalgada yüzde 20’ye yükseldi.
Online mağazada en popüler ikinci ürün grubu ise kozmetik ve kişisel bakım ürünleri oldu. Alışverişinin tamamını fiziksel mağazalardan yapanların oranı ilk dalgada yüzde 68,2; ikinci dalgada ise yüzde 67,5 olarak gözlemlendi.
Sosyal medya bağımlılığı psikolojimizi sarstı
Pandemi ilerledikçe sosyal medya bağımlılığının arttığını, bu durumun bireylerin psikolojilerini olumsuz etkilediğini belirten Ekici, “Pandeminin ikinci dalgasında sosyal izolasyon şartlarının artmasıyla bireylerin sosyal medya bağımlılığında artış gözlemledik. Bu bağımlılığın psikolojik esenliği; yani iyi hissetme, mutlu olma halini olumsuz etkilediğini tespit ettik. Bireyler diğer insanlarla yüz yüze görüşemedikleri için sosyal medyaya yöneliyor; ancak bu durum sosyal ihtiyaçları tam olarak karşılayamadığı için psikolojik esenlikte bir azalmaya neden oluyor” dedi.
Psikolojik ve ekonomik faktörler ele alındı
TÜBİTAK’ın desteğiyle gerçekleştirilen araştırma çalışmasında, İTÜ İşletme Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Elif Karaosmanoğlu yürütücü, İstanbul Bilgi Üniversitesi Pazarlama Yüksek Lisans Program Direktörü ve İşletme Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Neşenur Altıniğne Ekici araştırmacı, Dr. Didem Gamze Işıksal ve Dr. Elif İdemen bursiyer olarak yer aldı.
Projeye Artvin Çoruh Üniversitesi İşletme Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Okan ve İTÜ doktora öğrencisi Özge Demir dışarıdan destek verdi. Araştırma, pandemide bireylerin gelecekteki tüketimlerini düzenleme davranışının hangi psikolojik ve ekonomik faktörlere bağlı olduğunu inceledi.
