Murat Geylani Aktaş, Hayatımız Sigortalı dergisindeki köşe yazısında, Bireysel Emeklilik Sistemi’ne otomatik katılım uygulamasında önceliğin sözleşmeyi yaşatmak olduğuna dikkat çekti. Aktaş, katılımcılara “Uzun yıllar boyunca devam edecek olan birikim süreci sonunda hem tasarruflarınızın hem de devlet katkıları ve onların getirileri önemli bir miktara ulaşabilir” uyarısında bulundu.
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), en az 10 yıl sisteme katkı payı ödeme ve 56 yaşını tamamlamalarıyla bireylere emeklilik hakkı veriyor. Gönüllü BES sisteminde ‘ara verme’ hakkı var; ‘düzensiz ödeme’ hakkı’, ‘ara ödeme’ hakkı var. Katkı payı ödemiyorsunuz diye emeklilik şirketi sözleşmenizi sonlandıramaz. Sözleşmeniz yaşamaya devam eder. BES sözleşmesinin yaşamaya devam etmesi neden önemli? BES’in en önemli avantajı olan devlet katkılarını hak etme ve birikimler ile devlet katkılarının getirileri üzerinden ödenecek stopaj nedeniyle önemli.
BES’te en az 10 yıl geçirme ve 56 yaşını tamamlama kriteri sağlanmadan sistemden ayrılma halinde devlet katkılarını, geçirdiğiniz süreye bağlı olarak kademeli şekilde alabilirsiniz. Emeklilik sözleşmesinin sistemde geçirdiği sürenin üç yıldan altı yıla kadar olması durumunda katılımcı, devlet katkısı hesabındaki tutarların yüzde 15’ine, altı yıldan 10 yıla kadar olması durumunda yüzde 35’ine, 10 yıl ve daha fazla olması durumunda ise yüzde 60’ına hak kazanır. 56 yaş kriteri sağlanmaz ise sistemde geçirilen süre 10 yıl ve üzeri bile olsa devlet katkılarının yüzde 60’ı hak edilir. Hak ediş süreleri, otomatik katılım sözleşmeleri için de geçerlidir.
Stopaja dikkat etmek gerekli
Peki, stopaj açısından ne fark ediyor? Sistemden 10 yıl tamamlamadan ayrılanların birikimleri ile devlet katkılarının getirileri yüzde 15 stopaja tabi. 10 yılı tamamlayıp 56 yaşı bitirmeyenler yüzde 10 stopaj ödeyecek. Ancak, 56 yaşını bitirip 10 yılı sistemde geçirenler birikimleri ile devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 5 stopaj ödeyecek. Stopaj oranları konusunda da BES ve otomatik katılım hükümleri ortak.
Otomatik katılım sisteminde çalışan, acaba sistemde sözleşmesini en az 10 yıl ve 56 yaşını bitirene kadar yaşatmayı başarabilecek mi? Düşünelim, 2017’de başlayan otomatik katılım sistemi, 45 yaş ve altı çalışanları sisteme dahil ediyor. Öyleyse bu çalışanlardan 45 yaşında olanların sistemde emeklilik hakkı kazanabilmesi için 56 yaşına kadar 10 yıl değil en az 11 yıl sistemde kalmaları gerekiyor. (Daha genç olanlar daha fazla kalacak) Peki, bu 11 yılda çalışma olasılığı ya da işsiz kalma olasılığı nedir? Neden önemli? Çünkü otomatik katılımda sözleşmeye katkı payı ödemeye en fazla üç ay ara verebilirsiniz. Oldu da işyerinizden ayrıldınız. Seçeneklerden biri BES şirketine dışarıdan ödeme yapabilirsiniz. Brüt asgari ücretin yüzde 3’ü kadar katkı payı ödemeye devam ederseniz, hem devlet katkısını hak etmeye hem de BES sözleşmenizi yaşatmaya devam edersiniz. (Bugünkü şartlarda 54 TL civarında bir rakama denk geliyor) Ya iş bulamazsanız, dışarıdan katkı payı ödemeye devam edemeyecek durumdaysanız ne olacak? BES şirketi sözleşmenizi sonlandırarak birikimlerinizi bildirdiğiniz hesaba yatıracak. Hadi sistemin teşviği olan devlet katkılarının ve stopaj avantajının da bir kısmını kademeli yakaladınız, ama emeklilik hakkı için gereken süreyi kaçırmış olacaksınız. Yeni bir iş, yeni bir sözleşme ama önceki sözleşmeden kaynaklanan haklar tamamıyla kaybedilmiş olacak.
Öncelik sözleşmeyi yaşatmak
O zaman ne yapmalı? Otomatik katılım sisteminde öncelik sözleşmeyi yaşatmak olmalı. Otomatik katılım kapsamında ilk defa yapılan sözleşmeye dışarıdan da olsa katkı payı ödemeye devam etmeli. BES Şirketiyle iletişimi kaybetmeden ‘ara verme’ haklarını kullanmalı. Hali hazırda asgari ücretin yüzde 3’ü düzeyindeki katkı payları ve onlara yapılacak devlet katkıları pek çok kişi için önemsiz görünebilir. Ancak, uzun yıllar boyunca devam edecek olan birikim süreci sonunda hem tasarruflarınızın getirileri, hem de devlet katkıları ve onların getirileri önemli bir miktara ulaşabilir. Bir de yılda altı kez olan fon dağılım değişikliği hakkınızı kullanarak, fon dağılımınızı dönemsel dalgalanmalara göre değiştirebilirseniz, emeklilik döneminde beklediğinizin üzerinde bir birikime sahip olabilirsiniz.
