Sigorta eksperliği evrensel olarak ‘oto dışı’ içindir

Hayatımız Sigortalı Dergisi yazarı Eksper Mustafa Nazlıer, derginin Nisan sayısında “Eksper Gözüyle” başlığı altında bir seri makale yayınlamaya başladı. Nazlıer’in eksperliğin ne olduğunu anlattığı makalesinin ilk bölümü şöyle…

Uzun süre değişime uğramadan günümüze kadar sürdürülen eksperlik mesleği, uluslararası sektör aktörlerinin ülkemizdeki faaliyetlerindeki artışa paralel olarak değişime uğramaktadır. Henüz köklü bir değişim yapılamadığından, oldukça zorunlu ve zorunlu durumlar yaşanıyor. Uzun süre oto kaza branşındaki sektör etkinliği sigorta eksperliğinin oto branşı ile özdeş olduğu kanısı oluşmasına sebep olmuştur. Sigorta eksperliği evrensel olarak ‘oto dışı’ içindir.

Dolayısıyla hatalı algının düzelmesine paralel olarak sigorta eksperliği sorgulanmaya başlamıştır. Kimdir, ne yapar, nasıl yapar, neden, niçin gibi birçok soru inceleme konusudur. Güncel durumu gözden geçirildiğinde oto ve oto dışı çok keskin hatlar ile birbirinden ayrılmaktadır. Tüm yönleri ile ciddi bir ayrım kaçınılmazdır. Özellikle uygulamalara bakıldığında oto ve oto dışı eksperliği ülkemizde her ne kadar aynı çatı altında görülse de yakın gelecekte sürdürülemez olduğu anlaşılacaktır.

Oto eksperi, sigorta eksperi değildir…

Oto hasar yönetim uygulamaları evrensel olarak stabildir ve yaygındır. Sigortaya konu kıymet tektir ve sınırlıdır. Bu sebeple risk ve hasar yönetiminde sigorta şirketleri eksper dışında birçok alternatiflere yönelmektedir. Bu durum sigortalı memnuniyeti de yarattığından taraflar oto eksperini gerekli görmemektedir. Kısıtlı bir iş alanı kaldığından oto branşında eksper dışındaki enstrümanlara geçiş yapıldığı görülmektedir. Doğru veya yanlış böyledir.

Genel olarak Avrupa ve ABD pazarlarını esas alan bir inceleme yapıldığında sigorta eksperliği ile ilgili aşağıdaki hususlar tespit edilebilmektedir;

Mesleki Tanımlar:

Gerek Avrupa, gerekse Kuzey Amerika’da, kullanılan isimler farklılık gösterse de, hasar öncesi ve sonrası incelemeleri yapan kişiler beş ana meslek sınıfında değerlendirilmektedir:

Loss Adjuster: Sigortalı işletme ya da gayrimenkulde meydana gelen zararı belirler ve bu zararı minimize ederek sigorta şirketinin hasarını düşürür.

Önemli nokta

Loss adjuster’ın ilk görevi, hasarın nedenini araştırmak ve mevcut sigorta poliçesi ile teminat altına alınıp alınmadığını belirlemektir. Bunun ötesinde saha ziyaretleriyle zararı belirler; mutabık kalınması gereken rakamı ortaya koyar ve onarımların en etkin şekilde yürümesini koordine eder. Önemli nokta, hemen her ülkede loss adjuster’ın bölgesel (ABD’de) ya da ülkesel (diğer) bir meslek örgütüne bağlı olması ve lisanslarını bu örgütlerden temin etmeleridir. Kimi ülkelerde, bu lisans her yıl yenilenmeli ve yanı sıra regülatör kuruluşun belirlediği kurs ve sınavlar alınmalıdır.

Ülkemizde olduğu gibi, loss adjuster’lar -ABD’de istisnalar olsa bile genel olarak- sigorta şirketlerinden bağımsızdır. ABD eyaletlerinden Texas yerel otoritesine göre loss adjuster’ın tanımı: Sigorta şirketi lehine hasarı inceleyen bağımsız ya da aşağıdakilerden birisine bağımlı kişi:

• Bir eksperlik bürosu
• Bir eksperlik birliği
• Bağımsız
• Sigortalı

Loss Assessor (Amerika kıtasında public adjuster): Loss accessor’lar, sigortalıyı temsilen oluşan hasara müdahil olan ve sigorta şirketi ve/veya eksperi ile mutabakatları sigortalı adına yürütür.

Genel görevleri, hasarı incelemek, masrafları belirlemek ve bunlar üzerinde sigorta şirketi ve/veya loss adjuster’la görüşmektir. Görev tanımları genel olarak:

• Oluşan hasarı poliçedeki hangi şartın teminat altına aldığını tespit eder.
• Zararı detaylandırır.
• Sigortalı namına hasarın sigorta şirketince tazmin edilmesi için gereken belgeleri toplar ve hazırlar.
• Sigortalı namına teminatın geçerliliği ve/veya ödenecek tazminat konusunda sigorta şirketiyle görüşür.
• Hasar dosyası kapandıktan sonra ortaya çıkabilecek ek masraflar için yeni bir dosya açılmasını sağlar.

Loss adjuster’lar bölgesel ya da ülkesel meslek örgütlerine bağlı lisanslı profesyoneller olup; sigortalı tarafından atandığı anda, belirli bir ücret karşılığında, sigortalının menfaatlerini korumak üzere çalışır.

Ücretleri yetkili merciler tarafından sınırlandırılmış olsa da genel olarak alınan tazminatın yüzde 15-yüzde 20’si oranındadır. Genellikle büyük hasarlarda görevlendirilirler.

ABD’de: Sigortalıyı temsil eden diğer kişiler olan avukatlar ve BOR (broker of record)’dan farklı olarak; public adjuster’lar hasar sürecinde sigortalının haklarını yasal olarak savunabilecek ve eyalet tarafından yetkilendirilmiş tek kişidir.

Insurance Investigator: Sigorta şirketi tarafından atanarak, meydana gelen hasarın geçerliliğini, gerçekliğini ve güvenilirliğini inceler.

Risk Surveyor: Underwriting aşamasında sigorta şirketine riziko ile ilgili bilgileri temin eder. Sigorta şirketlerinin kadrolu elemanları olabildiği gibi bölgesel ya da ülkesel lisanslı şirketler de olabilirler.

Claim Examiner (Kimi ülkelerde ‘staff adjuster’) Sigorta şirketinin uhdesinde çalışan; genellikle küçük hasarlarda hasarın boyutunu görmek ve hesaplamak konusunda görevlendirilen uzmanlardır.

AB’nde sigorta eksperleri ve Solvency II rejimi: Solvency II rejimi çerçevesinde sigorta şirketleri; şirket içi personelle ya da outsource hizmetle yürüttükleri- sigortacılık operasyonlarının etkinliğini sağlamak durumundadır. Bu nedenle sigorta eksperliği sistemi, sigorta şirketlerinin fonksiyonlarında öne çıkan bir bölüm olmuştur.

Solvency II’nin hazırlıklarına bağlandığı andan itibaren; sigorta eksperlerinin bu sistemin neresinde ve hangi organ tarafından denetlenmesi gerektiği tartışılmıştır.

Sigorta eksperliğinin tanımı ve sistem içerisindeki rolü

Genel AB ülke uygulamalarında, sigorta eksperi “bir sigorta poliçesinin kapsamında gerçekleştiği; belirtilen bir hasarın ayrıntılarını ortaya çıkaran ve ödenebilecek tutarı belirleyen uzmanlara” denir.

Sigorta Eksperleri İmtiyazlı Enstitüsü (CILA)’nın tanımı şu şekildedir: “Ana aktivitesi ve çalışma alanı; bir riskten kaynaklanan; ve her türlü sabit kıymet, sorumluluk vs. her türlü diğer hasarı (sigortalı olsa da olmasa da) araştırma; soruşturma, niceliklendirme, raporlama olan kişi.”

Kimi Avrupa ülkelerinde sigorta şirketlerinden hasar dosyalarının tüm yönetimini devralan özel ekspertiz şirketleri bulunmaktadır. Buna karşın kimi ülkelerde ise, hasar yönetim ve inceleme süreci şirket kadrolu eksperleri (in-house adjusters); ile yürütülmektedir. Bu iki uygulamanın birlikte olduğu da görülmektedir. Kimi şirketler, küçük hasarları in-house adjuster’larla yürütüp; daha büyük ve karmaşık hasarların yönetimini ekspertiz şirketlerine devretmektedir.

Kayıt dışı ve illegal

Tüzel kişi eksperlerin etkin olduğu alanlar kompleks hasarlardır. Ayrıca, sigortalılar da hasarlarının değerlendirilmesi için bir “loss assessor – public adjuster” atayabilir. Son yıllarda ülkemizdeki sayıları artan; avukat-broker-acente -sigortalı ve iş takipçisi iş birlikleri bu kapsamda yer alır ve almalıdır. Yasal prosedür içinde bir yer verilerek levhaya kaydedilip legal hale getirilmeler de şarttır. Her türlü hasarı ‘itina’ ile alırken rüşvet yerine vergi vermelerini; açık kimlikleriyle sektörün de içindekiler ile iş birliklerini ifade etmelerini tercih ederiz. Kayıt dışı ve illegal olarak insider trading yoğun yaşanan sektör bunu legal hale getirmelidir.

Aksi halde elmanın içindeki kurt gibi sektörü kendisi çürüterek tüketecektir. Sigorta şirketinden ayrılan hasar müdürü, asistan firma, avukat, eksper vs. beraberlikleri hem iyi hem de çok kötü.. Biliyoruz, not ediyoruz.

Sigorta eksperlerinin adil ve kesin şekilde hasara yaklaşmaları ve yanı sıra sigorta şirketinin ödenebilecek tazminatı gecikme olmaksızın ödeyebilmesini sağlamaları beklenmektedir.

Sigorta eksperliğinin rolü

Bu görevi ifa ederken aşağıdaki çalışmaları yapmaları beklenmektedir:

• Hasarı incelemek amacıyla saha ziyaretleri.
• Olası nedenlerle ilgili olarak ilgili kişilerle görüşmek.
• Hasara ilişkin kanıt toplamak.
• Uzman ya da bilirkişilerden görüş almak.
• Evrak işlerini takip etmek.
• Hasarın parasal karşılığını tespit etmek
• Hasarın sigorta poliçesiyle teminat altına alınıp alınmadığını kontrol etmek. (sigorta bedeli, değeri kontrolü, sigortalı tarafından talep edilen tazminatın kontrolü)
• Sigortalı ile mutabakat yapmak.
• Hasarın sigorta şirketinin görmediği noktalarını işaret etmek, uygun tamirat metotlarını önermek, temizlik ve sovtaj çalışmalarını organize etmek.
• Şüpheli hasarlarda soruşturma yapmak.
• Sigortalılara ileride aynı hasarın yaşanmaması yönünde teknik tavsiyelerde bulunmak.

MUSTAFA NAZLIER

HAYATIMIZ SİGORTALI / NİSAN 2021