Sektör, çamurluk ve tampondan ibaret değil

Sigorta Eksperi Mustafa Nazlıer, İstanbul’da ardı ardına yaşanan felaketlerden yola çıkarak, sektörde yaşanan eksper ihtiyacına dikkat çekti. Sigorta sektörünün çamurluk ve tampondan ibaret olmadığına dikkat çeken Nazlıer, “Sigorta sektörü, tüm dünyada bilim ve teknolojinin en büyük destekçisi ve partneridir” dedi.

İstanbul’da yaşanan sel felaketlerinde beş ayrı riskin aynı anda aktif olduğuna dikkat çeken Nazlıer, bundan sonra bu tür hasarların artarak devam edeceği ve şehirlerde olacağı dikkate alındığında kriz ve kaosu yönetecek, risk analizi ve yönetimi sağlayacak, iyi yetişmiş nitelikli sigorta eksperlerine ihtiyaç olduğunun altını çizdi.

Nazlıer’in yazısı şöyle:

“Bilim ve teknoloji gelişimiyle sanayileşmenin ve şehirleşmenin artması, dünya nüfusunun hızla çoğalması enerji kaynaklarına olan ihtiyacı da artırmaktadır. Fosil enerji kaynaklarının tüketilmesiyle ortaya çıkan sera gazı, karbon ve karbondioksitten oluşmakta ve atmosferdeki gaz birikimini hızla artırmaktadır. Bu karbon ve türevlerinin ortaya çıkışı, karbon salınımı olarak tanımlanmaktadır.

Karbon salınımı sonucu gazların atmosferde asılı kalmasıyla hava sirkülasyonlarının engellenmesine, atmosferik faaliyetlerin yavaşlamasına, atmosferde beklenmedik radikallerin oluşmasına ve özelliklerinin bozulmasına yol açmasıyla beraber küresel sorunların oluşumunu hazırlamaktadır.

En önemli sorunlardan biri de küresel ısınmadır. Karbon salınımı arttıkça, küresel ısınma sorunu da büyümektedir. Küresel ısınmanın etkileri sonucunda, buzullar erimekte, hayvanların nesli tükenmekte, canlı hayatı riske girmekte, iklim değişmektedir. Bununla beraber enerji kaynakları da bilinçsizce tüketilmektedir.

Dünya sıcaklık ortalaması 4°C’den fazla artacak

Dünya Bankası’nın küresel ısınmanın etkilerine karşı yayınladığı raporda, önlem alınmaması halinde bu yüzyılın sonunda dünya sıcaklık ortalamalarının 4°C’den fazla artacağı ve bunun yıkıcı etkileri olacağından bahsedilmektedir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nda yayınlanan bir raporda bu konunun kritik oluşuna işaret edilmektedir. 15 yıl önce atmosfere salınan karbon 44 gigaton eşdeğer karbondioksit iken, 2012 yılında yaklaşık 50 gigaton karbon eşdeğer emisyonu olduğu bildiriliyor. Yaklaşık yüzde 14 olan artışın son 10 yılda yaşanan ekonomik daralmaya rağmen gerçekleşmesi üzerinde durulması gereken bir diğer konudur.

Dünyadaki karbon salınımı 2020 yılına kadar 44 gigaton ve altına getirilmezse 2°C’den yüksek sıcaklık artışları, büyük ve yıkıcı iklim değişikliklerine yol açacak. Bir iyileştirme olmaz ise bu rakam yıllık 58 gigaton veya üzerinde olacak.

Sorun teknolojik değil, politik

Birleşmiş Milletler Çevre Programı raporunda sorunun mevcut teknolojiler ve bilindik enerji verimliliği yöntemleriyle çözülebileceğini öngörülüyor. Doğru enerji kaynaklarına, toplu taşıma ile enerji verimliliğine yatırım yapılarak, toplumları bu konularda bilinçlendirerek ve konuya ilişkin yasalar çıkararak bu sonuçları sağlamak olanaklı. Ancak sorun teknolojik değil, politik. Yapılacak bu yatırımlar ve çıkarılacak yasalar, politik çıkarlarla örtüşmediği için çözümün uzak olduğu görülüyor. Paris ve Kyoto anlaşmaları hak ettiği ilgiyi görmüyor.

Başta yukarıdaki konu etkenleri olmak üzere domino etkisiyle ortaya çıkan sonuçlar, İstanbul’da yaşanan iklimsel felaketlerdir. Temmuz ayı içinde ardışık olarak meydana gelen ikilim olaylarının önemle incelenmesi gerek. Çıkarılması gereken çok fazla ders var. Londra’da bir bina yandığı için ilgili tüm yasaları gözden geçiren politikacılar ve gündemlerini değiştiren sigortacılık endüstrisi, yakın geçmişte örnek alınması gereken modeldir.

Küresel hasar 56 milyar doları aştı

Son derece yıkıcı olaylar yaşanmasına rağmen hiçbir ders ve sonuç çıkarmadan devam edilemeyeceğini görmeliyiz. Küresel İklim ve Felaket Raporu’nda 2017 yılı ilk altı ayında Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’da yaşanan olaylar sonucu oluşan ekonomik kayıpların 7 milyar doları aştığı belirtilmektedir. Küresel olarak toplam zarar ise 56 milyar doları aşmış durumdadır. Toplam 56 milyar dolar olan küresel hasarlar içinde sel kaynaklı hasarlar toplamı 17 milyar dolardır. 56 milyar dolar olan toplam zararın 22 milyar dolarında sigorta teminatı vardır. Sigortalı olan sel hasarları toplamı ise yaklaşık 3 milyar doları bulmaktadır.

Dünya için kötü bir son hazırlayanların politikacılar olduğunu Birleşmiş Miletler Raporlarında okuyarak öğrenmemiz şart değil. Ülkemizde de bu şekilde ortaya çıktığını zaten yaşayarak gözlemliyoruz.

Yapışık Risk ve Yapışık Hasarlar

Küresel ısınma sonucu ortaya çıkan afet ve felaketler mutlaka bir sonuç yaratacak ancak asıl felaketler alınan politik kararlar sonucu yaşanıyor. Henüz Bodrum’da yeni deprem olmuşken, İstanbul’da fırtına ve sel hasarlarının etkileri henüz son bulmamışken 27 Temmuz’da ortaya çıkan son felaketler zinciri sigorta sektörünü tümüyle derinden etkileyecek türden.

Son yaşanan olayları farklı değerlendirmek gerek. Karakteristiğini eksper ve risk mühendisi olarak ele alırsak yeni bir kavramın hayatımızda sürekli yer edineceğini görmeliyiz: Yapışık Risk ve Yapışık Hasarlar.

Fırtına ile gelen dolunun yol açtığı fiziki hasar sonucu, hasarlı kısımlara ulaşan yağmur sularını farklı alanlara taşımasıyla değişerek artan hasarlar ve maliyetler Yapışık Risk ve Yapışık Hasar kavramını ortaya çıkarıyor. Fırtına ile başlayan, yağmur ve yıldırım ile devam eden, bu arada doluyla bütünleşen sel ve diğerleri…

Beş ayrı risk aynı anda aktif oldu

Son yaşanan olaylar zincirinde domino etkisiyle başlayan ve son bulmayan riskler dizini yaşandı. Fırtına, yağmur, dolu, sel ve yıldırım. Bir birini tetikleyen beş ayrı risk türü aynı anda aktif oldu. Risk türüne göre değişen hasar türleri oluştu. Fırtınanın yol açtığı hasarlar aktif halde iken yağmur ve dolunun ardışık etkisi üzerine düşen yıldırımlarla başlayan yangınlar ve yerde oluşan her türlü atık ile birlikte sel suları. Her birinin etkisi ve sonuçları farklı.

Sigorta tekniği ve hukuku açısından birçok farklı uygulamaya yol açacakken bunu taraflarına zarar vermeden kimler ne şekilde sağlayacak?

• Dolu teminatı yok ise
• Sel ile başlayan yer kayması ise
• Dahili su ile birleşen seylap/sel ise
• Fırtına sonucu başlayan ve selinde dahil olduğu hasar ise

gibi sıralanıp gidiyor.

Oto sigortalarında farklı bir duruma yol açtı. Dolu ebatları ve yağış karakteristiği her zaman minör göçük yaratırken ve bu hasralar boyasız işlem ile giderilirken dolu tanelerinin bu defa boya gerektiren bir hasara yol açması şu sonuçları doğurdu:

• Hasar gören araçların boyanmasına,
• Hasarsızlık indirimlerinin kaybolmasına,
• SBM veya bir başka yerde dolu sebebiyle onarım gördüğü kayıt edilmediğinden her aracın yüksek değer kaybetmesine gibi…

Bir başka sorun, olaylar sonucu zarar görenlerin tamamının kurtarma ve hasar önleme süreçlerini geçtikten sonra bir de hasar giderme sürecine girecek olmaları olağan. Sorun olacak husus, aynı anda, aynı konuda talep fazlası olması. Sayısız hasar için bu süreçlere müdahil olacak kişi, kurum ve kuruluşlar sınırlıyken sayısal hasar fazlalığı sorunlara yol açacak.

Bir diğer husus, bu hasarları kim tespit edeceğidir. Hasar bir sonuçtur. Bu sonuca ulaşmadan önce bu süreci kim yönetecek? Bu tür felaketlerde zamanla maliyet doğru orantılı hareket eder. Zaman arttıkça doğru ve yerinde müdahaleler yok ise maliyet katlanarak artacaktır.

Türlerine göre süreç yönetimi farklılık gösterir. Konut, fabrika, inşaat, işletme, AVM, tesis, araçlar, tüneller, limanlar gibi hepsi ayrı uzmanlık gerektirir.

Devlet ödüyorsa sigortaya ne gerek var?

Çevre ve Şehircilik Bakanı’nın hafta içi yaptığı açıklama ürkütücü. 2030 yılına kadar İstanbul’da deprem bekleniyor diyerek gereken uyarıları yaptı. Dünyadaki diğer örneklerine göre iki küçük fırtına ile İstanbul tükendi. Asıl üzerinde durulacak konu deprem ise bu yaşananlardan ne gibi sonuçlar çıkarmalıyız? Politikacılar geçmişte olduğu gibi “Tüm zararlar karşılanacak” açıklaması yaptıklarından toplum hiçbir zaman kendi sorumluluğunu üstlenmek istemedi ve üstlenmedi de. Politikacıların açıklamaları sigorta sektörüne en büyük zararı verdi: Mademki devlet ödüyor, sigortaya ne gerek var?

Bu açıklama ile politik düşünce zararları karşılamadığı gibi ikinci bir açıklama ile sigorta sektörüne ikinci büyük zararı verdiler: “Zararları sigortacılar hemen ödemeli.” Umarım bu defa politik bir felaket ile karşılaşmayız. Aynı durum trafik sigortalarında da var. Prim artışları bilimsel bir konu iken sigorta şirketlerini sorumlu tutmak, sorunları görmezden gelmektir. Kaza sayılarının ve maliyetlerinin artma gerekçesi sigorta şirketleri değil.

Son yaşanan felaketleri esas alarak tüm alanlarda gerçek ve doğru fikirlere, uygulamalara, kişilere, projelere ihtiyaç olduğunu kabul etmeliyiz. Büyük İstanbul depremi olduğunda yaşanacak yapışık riskler şöyle sıralanabilir:

• Tsunami
• Yangınlar
• Su ve enerji arzı yetersizliği
• Hastalıklar
• Yiyecek ve içecek sorunları
• Müdahale yetersizlikleri
• Ve bu risklerin sonucunda ortaya çıkan direk ve dolaylı kayıplar.

İyi yetişmiş sigorta eksperi ihtiyacı

Bir konuda yeri gelmişken belirtmek isterim. Bu olaylar Konya bozkırlarında gerçekleşseydi etki ve sonuçları basında köşe haberi olarak belki yer alırdı. Dolayısıyla bundan sonra bu tür hasarların artarak devam edeceğini ve şehirlerde olacağını dikkate alırsak;

• Kriz ve kaosu yönetecek
• Kurtarma ve önleme çalışmalarını koordine edecek
• Hasar giderme yöntemlerini belirleyecek
• Hukuki destekler sağlayacak
• Zarar tespitlerini yapacak
• Risk analizi ve yönetimi sağlayacak, iyi yetişmiş nitelikli sigorta eksperlerine ihtiyaç var.

Oto eksperleri bu süreçlerde etkin olamazlar. Sigorta eksperliğinde bir alt dal olduklarından sayısal fazlalıklarını çözüm olarak göremeyiz. Doğal olarak bu yazıda yer alan oto dışı konularda etkin olamayacakları olağan bir sonuç. Son yaşanan olaylarda eksper sayısı yetersiz kalmıştır. Kaldı ki olay çok çok büyük olmadığı gibi bir depremde aynı bölgenin eksperlerinin aktif olamayacaklarını dikkate alırsak bu tür felaketlerde eksper bir kamu görevlisi gibi çalışır.

Eksper alma koşulları hatalı

Son eksperlik sınavı üzerinden yedi yıl geçmiş. Astronot yetiştirmiyoruz ki 50 yıl daha bekleyelim. Felaketlerle yatıp afetlerle kalkan ülkemizde doğru işi tam yapacak meslektaşlara ihtiyacımız var. Sınav ve eksper alma koşulları tamamen hatalı. Tüm evrensel uygulamalarda eksperin yanında yetişenlerin seçildiği bir sistemi bir başka kurumu parlatmak adına ortadan kaldırıp sonrasında sorunlardan bahsetmek doğru olmaz. Sigorta eksperliğini en iyi bir başka sigorta eksperi bilir. Örneğin kanalizasyonun karıştığı AVM alt katındaki sel suları içinde günlerce çalışmaya başlamadan önce hem kendisine hem de orada bulunan herkese aşı yaptırmayı, bildiği için öneren sigorta eksperidir. Genel şartlarla da hiçbir ilgisi yoktur.

Nihayetinde dünya politik düşüncesindeki sapmalar, küresel afetleri artıracak. Ülkemizde çok daha farklı sorun ve hasarlara yol açacak. Bu sorunlara hazırlık yapmalıyız. Tüm dünyada en etkin çözüm ortakları sigortacılardır. Sahip oldukları bilgi, emek, sermaye ile risk ve hasarı yönetirken ülkemizde sorun kaynağı olarak görmek en büyük felakettir. Sektörü iyi anlamak ve doğru konumlandırmak gerek. Sigorta sektörü çamurluk ve tampondan ibaret değil. Tüm dünyada bilim ve teknolojinin en büyük destekçisi ve partneridir. Artık zaman geçirmeden taraf olmaksızın iş birliği kaçınılmaz. Son yaşanan afetlerin sonuçlarını ve sebeplerini bir başka yazıda paylaşacağım. Umarım bu defa şaşırtacak pozitif sonuçlar çıkar.

Veya

• Dünyada oluşan depremlerin yüzde 90’ı tektonik kaynaklı iken sadece Batı Anadolu faylarının “zina”dan kırılabilen özellikte olduğuna,
• Bu yaşanan felaketlerinde tamamen Tanrı’dan geldiğine inanmak zorunda kalmayız.

Bu tür bir sonuç, poliçe satışlarında patlama yaratmaz ama nazar boncuğu satışlarını artırır.”