Bireysel emeklilik sistemi (BES) katılımcılarından risk alanlar uzun vadede kazandı. Son 10 yılda borsada batma nedeniyle kapatılan hisse sayısı 20’yi bulurken BES’e dahil olup da risk alan ve hisse ağırlıklı fonlara yatırım yapanların getirisi endeksin üzerinde oldu. Borsada batma riski olan şirketleri yüksek kazanç umuduyla alanlar ise eldeki birikimlerini de yok etti. Son 10 yılda neredeyse yılda iki şirket battı. Spekülatif beklentilerle hareket edenlerin Gözaltı Pazarı’ndaki hisselere olan ilgisi ise hâlâ sürüyor. Halihazırda Gözaltı Pazarı’nda 22 şirketin olduğu düşünüldüğünde; her yıl yaklaşık iki şirketin batıyor olması alınan riskin de boyutunu gösteriyor. Milliyet’ten Zeynep Aktaş’ın haberine göre aynı zaman diliminde BES hisse fonlarına yatırım yapanlar yüzde 100 ile yüzde 500 arasında getiriler sağladı. Üstelik bu orana devletin yüzde 25 tutarındaki katkısı dahil değil. En bilinen tasarruf ürünleri arasında
Devlet, vatandaştan daha fazla tasarrufta bulunmasını istiyor. Bireysel emeklilik ise tasarrufun sistematik ve uzun vadeli bir şekilde gerçekleştirilmesinin yolu olurken, katılımcısına da sonrasında düzenli bir getiri sağlaması açısından önemli.
Devreye alınan teşvikler işe yaramışa benziyor. Yüzde 25 devlet katkısıyla emeklik fonları bu yıl hızlı büyüdü. 2003 yılından bu yana Aralık 2012’ye kadar 3.1 milyon kişi sisteme üye oldu. Geçen yıl ile kıyaslandığında bu yıl katılımcı sayısı 2.5 kat arttı. Devlet tasarrufun BES’te değerlendirmesine yönelik teşviklerde bulunurken SPK’da borsayı alternatif bir yatırım alanı olması yönünde girişimlerini sürdürüyor. Ancak borsaya gelen yatırımcıların ağırlıklı kesimi, yetkililerin tüm uyarılarına rağmen hisseye daha ziyade spekülatif bir bakış açısı ile yaklaşıyor. Üç beş ayda gerçekleştirdiği işlemlerinin sonucunda ciddi kazançlar peşine düşüyor.
BES üyesi ise en az 5 yıllık beklenti ile hareket etmesi gerektiğini biliyor. Meseleye böyle yaklaşınca aylık ya da yıllık değerlendirmelerin dahi BES’in gelişimini net olarak yansıtması noktasında yetersiz kalacağını göz ardı etmemekte fayda var. Bu noktada geçen süre zarfında borsadaki yatırımcı sayısında artış olmazken BES’in genişliyor olması oldukça önemli. Borsaya uzun vadeli bakış açısı ile gelmeyen yatırımcı BES’e uzun vadeli geliyor. Üstelik BES’te alacağı en uç noktadaki risk dahi, birikiminin tamamen yok olmasına neden olabilecek yatırımlara yönlendirilmiyor. Diğer taraftan devletin yüzde 25’lik katkısından istifade edilmesi ise katılımcıya artı bir avantaj. Bu durum BES’in en çok bilinen tasarruf ürünleri arasında birinci sıraya yükselmesine de imkan sağlıyor.
Hisseye ilgi artacak
Yatırım tercihlerine bakıldığında; vatandaşların yüksek bir çoğunluğu risk almaktan kaçınıyor. Risk alanlar ise borsayı seçerken, bu kesim içinde spekülatif bakış açısı ile hareket edenlerin sayısı hiç de az değil. Birikimlerini risk olmayan alanlara yönlendirmek isteyenler geleneksek olarak vadeli mevduat hesabı gibi sabit ancak düşük getirili enstrümanlara razı oluyorlar.
Emeklilik fonlarında da katılımcılar ağırlıklı olarak devlet tahvili, hazine bonosu, finansman bonosu ve mevduat içeren fonları tercih ediyor. Fonbul.com’un verilerine göre, emeklilik fonlarının portföy değeri 26 milyar TL. Bu fonların yüzde 58.45’i tahvil, yüzde 15.84’ü ise hisse portföyünden oluşuyor.
BES’in büyümesi ile birlikte hisseye ilginin de artması muhtemel. Fon getirilerine bakıldığında uzun vadede en yüksek getirilerin hisse fonlarında olmasına rağmen, fon portföy büyüklüğü içerisindeki payının sadece yüzde 15.84 ile sınırlı olması ise katılımcıların fazlaca riski tercih etmediklerini gösteriyor.
Borsadan çıkarılan 20 şirket
Son 10 yılda borsa kotundan çıkarılan şirketler şöyle: Alfa Menkul, Çukurova Elektrik, Kepez Elektrik, Metaş, Raks Elektronik, Raks Ev Aletleri, Lio Yağ, Toprak Fin., Koniteks, Ünal Tarım, Arat Tekstil, Uki, Abana, Uzel Makina, Boyasan Tekstil, Meges Boya, Tümteks, Goldaş, EGS GMYO, Berdan Tekstil. Ran Lojistik’in işlem sırası ise şimdilik geçici olarak kapatılmış durumda.
Katkı emeklilik fonları neden kaybettirdi?
Fonbul Katkı Fon Endeksi’ne göre; Katkı Emeklilik Yatırım Fonları mayıstan bu yana kaybettirdi. Katkı Emeklilik Yatırım Fonu, devletin katılımcılar için verdiği katkı ile ilgili kurulan fonları ifade ediyor. Devletin yüzde 25’lik katkı payı, katılımcının ödediği primle aynı fon içinde değerlendirilemiyor. Devletin katkıları ayrı bir fonda değerleniyor.
Oluşturulan bu fonun portföyünün en az yüzde 75’i devlet tahvili ve hazine bonosundan oluşuyor. Bu fonların faaliyete geçtikleri mayıstan bu yana kayıpları ortalama yüzde 2.56 oranında.
Bu durum katılımcılar açısından tam bir hayal kırıklığı anlamına geliyor. Uzmanlar ise kaybın nedenini artan faizlere bağlıyor. Yılbaşında yüzde 6’larda bulunan faizin yüzde 9.11’lere gelmesi ağırlıklı olarak tahvil ve bonodan oluşan portföyleri olumsuz yönde etkiledi.
Sabit getiriye razı olanın getirisi düşük
Piyasalarda hiçbir şeyin garantisi olmadığını en iyi anlatan, yine piyasanın kendisi oldu. Hiçbir riski olmadığı için düşük de olsa sabit getirisine razı olunan yatırım enstrümanı dahi yeri geldiğinde yatırımcısını üzebiliyor. Bu nedenle değişen koşullara göre hareket edebilme kıvraklığını gösterenler risklerini dengede korurken kazançlarını da azami seviyeye çıkarabiliyor. Aksi taktirde ellerindeki birikimin erimesi ile yüz yüze kalabiliyorlar. BES içinde yer alan bono fonları son beş yılda ortalama yüzde 48.84, hisse fonları ise ortalama yüzde 181.27 getiri sağladı.
Borsada Aralık ralli ayı
BIST 100 Endeksi kasım ayını yüzde 3.29 oranında değer kaybı ile kapatırken endeks 75.746 oldu. Borsadaki geçmiş yıl aralık kapanışları incelendiğinde, son 26 yılın 20 ayında endeksin yükseldiği gözleniyor. Bu aralık ayında FED’den gelecek açıklamaları ve yurtdışı gelişmeleri yatırımcılar yakından takip edecek. Ancak fonların pozisyonlarını kapatması ve yılsonu kapanışları gündemde olacak. Zeynep AKTAŞ / MİLLİYET
