Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile sadece büyük bir insanlık dramına tanıklık etmiyoruz. Politik risklerin ne denli büyük ekonomik sonuçları olabileceğini de tecrübe ediyoruz. Bu noktada ise karşımıza politik risk sigortasının ne kadar önemli olduğu gerçeği çıkıyor.
Rusya-Ukrayna savaşı politik risk sigortasını da gündeme getirdi. Dünya sigorta sektöründe son günlerde öne çıkan konuların başında geliyor. Bu savaş bir kere daha politik risklerin dünya ekonomisi üzerindeki etkisini, politik risk sigortasının da yatırımcılar için hayati bir öneme sahip olduğunu gözler önüne serdi. Bir yatırım kararı verilirken birçok risk faktörü göz önünde bulundurulurken, politik risklerin de asla ihmal edilmemesi gerektiğini gösterdi. “Politik risk nedir, politik risk sigortası neden alınmalıdır?” gibi politik risk sigortası ile ilgili birçok soruya DEİK / Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’nun hazırladığı özel çalışma ile yanıt bulmak mümkün.
5 soruda politik risk sigortası
1- Politik risk nedir?
Politik risk, uluslararası faaliyeti olan şirketlerin faaliyetlerinin yurtdışında iş yaptığı ülke, kendi ülkesi ya da üçüncü bir ülke kaynaklı ve şirketin kontrolünde olmayan nedenlerle engellenmesi ya da zarar görmesi olarak tanımlanabilir. İhracat/ ithalat sözleşmeleri, müteahhitlik projeleri, yurtdışı yatırımları, makine ve ekipmanlar, teminat mektupları, tedarik zinciri, krediler, savaş, politik şiddet, kamulaştırma, sözleşme ihlalleri gibi politik risklere maruz kalabilecek konulardır.
2- Politik risk sigortası neden alınmalıdır?
Politik risk sigortası önemli bir risk transfer aracıdır. Daha iyi şartlarda, daha uzun vadeli finansman bulunmasını sağlar. Finans kuruluşlarına ülke limitleri konusunda esneklik ve risk yönetiminde önemli bir destek sağlamış olurlar. Anlaşmazlıkların çözümünde destek olur.
3- Kimler politik risk sigortası yaptırmalıdır?
Yatırımcılar: Yabancı bir ülkeye ortaklık ya da doğrudan yatırım yapan, sermaye getiren, mamul veya hizmet üreten şirketler. Yabancı ülkede inşaat, montaj, proje yapan şirketler: Yabancı ülkelerde kendi çalışanları ve/veya ilgili ülkeden tedarik edilen çalışan ve personelle inşaat, imalat, montaj işlemleri yapan işin tamamlanmasıyla ilgili ülkeden dönen kalıcı olmayan şirketler.
İhracatçı ve ithalatçılar: Kendi ülkelerinden yabancı bir ülkeye satış yapan, alacak riski olan ya da kendi ülkesine yabancı bir ülkeden alım yapan mal riski olan şirketler.
Finans kurumları: Dış ticaret finansmanı, proje finansmanı, yapılandırmış ticaret finansmanı yapan kurumlarla yurtdışında şubesi olan bankalar.
4- Politik Riskler nasıl yönetilir?
Politik risklerin varlığı pek çok kuruluş için yurtdışında yatırım ve proje geliştirmenin önünde en önemli engellerden biri olarak tanımlanmaktadır. Yurtdışına ve özellikle gelişmekte olan ülkelere yapılan direkt sermaye yatırımlarındaki ve ihracattaki artış risklerin doğru yönetiminin gerek firma gerekse makroekonomik dengelerimiz açısından önemini arttırmaktadır. Ülke bazındaki genel politik risk ortamını (savaş, kargaşalık, ekonomik istikrarsızlık vb.) yönetme konusunda ise yapabilecekleri fazla bir şey yoktur. Öte yandan yatırımcı ülke ve ev sahibi ülke hükümetleri de olası anlaşmazlıkların çözümü için ikili anlaşmaların imzalanması yolu ile yatırımcı firmalara uluslararası tahkim imkanına hukuki alt yapının hazırlanmasında destek olurlar. İkili anlaşmaların varlığı teminatın sağlanabilmesi ve fiyatlandırma için önemli bir unsurdur.
5- Politik risk sigortası hangi risklere karşı teminat sağlar?
Politik risk sigortası ticari risklerin dışındaki risklerin önemli bir kısmını içerir. Yatırım ve ticaret yapılan ülke hükümetlerinin doğrudan veya dolaylı hareketleriyle yatırım, proje ya da ticaretin maruz kaldığı ve tazmin edilmeyen zararları teminat altına alır. Politik risk sigortası şemsiyesi altında genelde kamulaştırma, transfer kısıtlamaları, sözleşme ihlali ve politik şiddet alt sigorta ürünleri sunulmaktadır. Bu teminatlar tek olarak alınabileceği gibi istenirse iki veya daha fazla riskin paketlenmesi şeklinde de alınabilinir. Bazı piyasalar kamudan alacak riski ve teminat mektuplarının haksız geri çağrılma risklerini de politik risk şemsiyesi altında sunabilmektedirler.
Politik risk sigorta teminat altına alabileceğiniz riskler:
- Devletler arası ya da devlet içerisinde iç savaş, sabotaj ve yıkım gibi eşitli hareketler,
- Mevzuatın tarafsız olmaması,
- İç mevzuatta meydana gelen değişimler,
- Özelleştirme ya da kamulaştırma,
- Lisansın iptal olması,
- Sözleşmelerin devlet tarafından onay alamaması,
- Siyasi rejimin değişmesi,
- Hükümetin değişmesi,
- Vergi kanunları kapsamında yapılan değişiklikler,
- Ambargo ya da savaş sebebiyle hammadde temininde bir takım sorunların yaşanması.
Politik risk sigorta sağlayıcıları 3 ana kategoride toplanıyor
Politik risk sigorta ihracat kredi kuruluşları, uluslararası kuruluşlar ve özel sigorta şirketleri ile reasürörler tarafından sağlanıyor. İhracat kredi kuruluşları, genelde kendi ülkelerinin yatırımcı ve ihracatçılarının yurtdışındaki projelerini desteklemek misyonuyla yatırımcının yabancı bir ülkede maruz kalabileceği politik risklerini teminat altına alırlar. Ülkelerinin dış politikalarına paralel hareket ederler. Uluslararası ticaret, yatırım ve projelerin gelişimini destekleme misyonunu üstlenen MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency), ATI (African Trade Insurance Agency), ICIEC (Islamic Corporation for the Insurance of Investment and Export Credit) gibi kuruluşlar politik riskleri sigortalamaktadır. Politik risk sigortası konusunda uzmanlaşan Lloyd’s sendikaları ve özel sigorta şirketleri de bulunmaktadır. Özel sigorta piyasaları geleneksel politik risk teminatlarının yanı sıra gelişmekte olan ülkelere yönelik alacak riski (politik sebeple olsun veya olmasın) sağlamaktadır.
