Otomatik Katılım Sistemi’nden (OKS) ayrılan çalışanlar, 2020’den itibaren yeniden sisteme dahil olacak. İkinci fırsatı iyi değerlendiren bireyleri birikim yaparak geleceklerini güvence altına alma ve cayma süresi içinde ayrılanları 1.000 TL ek devlet katkısı imkanı bekliyor.
ALP SÜER / SİGORTAMEDYA
Türkiye’de hükümetin tasarrufları artırmak ve Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) tabandan büyütmek için uygulamaya koyduğu Otomatik Katılım Sistemi (OKS), 2’inci yılını doldurdu. 45 yaş altında, bir işyerinde çalışan ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) güvencesinde olan bireylerin çalıştıkları şirketler aracılığıyla BES’e otomatik olarak dahil edilmesine olanak veren sistemde toplam çalışan sayısı 5 milyonu aştı. Sistemin iki yılık karnesine bakıldığında otomatik katılımın beklentileri karşıladığını söylemek mümkün değil. Yüzde 70’lere varan cayma (çıkış) oranı sistemle ilgili memnuniyetsizliğin temel sebebi. OKS ile ilgili olarak geçen ayın sonlarında Hazine ve Maliye Bakanlığı da peş peşe birkaç önemli düzenlemeyi hayata geçirdi. Sektör temsilcilerine göre düzenlemeler reform niteliğinde değil; ancak mevzuattaki bazı boşlukların doldurulması açısından olumlu. Biz de “Yeni dönemde çalışanları ve işverenleri OKS’de neler bekliyor?” sorusuna yanıt vermek istiyoruz.
Çalışana 2020’de 2’inci fırsat
Öncelikle, geçen iki yılda sisteme dahil olup, cayma hakkını kullanarak sistemden ayrılan çalışana ikinci bir fırsat veriliyor. Söz konusu çalışanlar, sisteme yeniden dahil edilecek. Önceden bu süre 2 yıl olarak belirlenmişti. Ancak, yeni yönetmelik ile süre “3 yıl içerisinde 1 defalığına” olarak değiştirildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bu süreyi 1 yıla kadar azaltma ve 5 yıla kadar artırma yetkisi tanındı. Böylelikle 2 aylık cayma süresi içinde çıkanlar yanında bu sürenin sonunda da ayrılan toplam 5.7 milyon kişi 2020’den itibaren yeniden sisteme dahil olmaya başlayacak.
OKS ile ilgili çalışanları ilgilendiren en önemli değişikliklerden bir tanesi de yüzde 25’lik ‘devlet katkısı’ ile ilgili. Mevcut durumda ‘taahhüt’ edilen devlet katkısı tek bir hesapta tutuluyordu. Yeni yönetmelik (5 Aralık tarihli, 30616 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Bireysel Emeklilik Sisteminde Devlet Katkısı Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) sonrasında ise katılımcı bu tutara hak kazandıkça taahhüt edilen devlet katkısının tutulduğu hesaptan ayrı olarak ‘nakit hesap’ta tutulmaya başlanacak. Sözgelimi, sistemde 3 yıl kalındığında devlet katkısı hak ediş oranı yüzde 15 olacağı için bu orana karşılık gelen tutar katılımcının taahhüt hesabından nakit hesabına aktarılarak nakit hesabında takip edilecek.
OKS’de çalışanlar için en önemli avantajlardan bir tanesi de “1.000 TL’lik ek devlet katkısı.” İki aylık cayma süresi içinde cayma hakkını kullanmayıp sistemde kalanlar yüzde 25 devlet katkısına ilave olarak 1.000 TL de ek devlet katkısından yararlanıyorlar. Yeni düzenlemeyle OKS’ye girdikten sonra 2 aylık cayma süresi içinde cayma hakkını kullanarak sistem dışına çıkanlara da müjdeli haber var: Söz konusu çalışanlar, 2020’den itibaren yeniden sisteme girmeye başladıklarında 1.000 TL’lik ek devlet katkısını elde edecek.
Asıl reformlar bekleniyor
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yeni düzenlemeleri kuşkusuz önemli ve otomatik katılımla ilgili mevzuattaki eksiklikleri gideriyor. Ancak, sektörün ısrarla talep ettiği işveren katılımının zorunlu olması, kıdem tazminatlarının BES’e aktarılması, bireylerin kredi alırken BES’teki varlıklarını teminat olarak gösterebilmeleri ve emeklilik fonlarının yeniden dizayn edilmesi gibi reformlar da sektör temsilcileri tarafından bekleniyor. İşveren katılımı zor olmakla birlikte diğer reformların yılın 2’inci yarısında gündeme gelebileceği kaydediliyor.
Çalışanını iki ay içinde OKS’ye dahil eden işverene ceza yok
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yeni düzenlemeleri, işverenleri de yakından ilgilendiriyor. Bugüne kadar çalışanlarını, Otomatik Katılım Sistemi’ne (OKS) dahil etmeyen işverenler cezai yaptırımla karşı karşıya kaldı. Yeni düzenlemeye göre işverenlere de bir fırsat tanındı. Buna göre, 2 ay içinde çalışanını sisteme dahil eden işverenler herhangi bir cezai yaptırımla karşılaşmayacak. Bunun dışında bu ay, 5-9 çalışanı olan işletmeler de OKS’ye dahil olacak. İşverenlerin, bu kapsamdaki 400 bin işletmede çalışan 2 milyon civarındaki çalışanlarının sisteme girişlerini yaptırmaları gerekiyor.
Çalışanın devlet katkısı fonu daha fazla araca yatırım yapacak
Yeni düzenlemeler, emeklilik fonlarını yöneten portföy yöneticilerinin de yatırım yapma seçeneklerini artırdı. İlgili yönetmelik, devlet katkısı fonunun değerlendirilmesinde yatırım yapılacak enstrümanlardan kamu iç borçlanma senetlerinin oranını yüzde 75’ten yüzde 70’e düşürdü. Geri kalan yüzde 30’lık kısmın, (bu oran yönetmelik öncesi yüzde 25’ti) içine mevduat, hisse senedi vb. enstrümanların yanı sıra geçen yılın sonlarında ihracına başlanan ‘varlığa dayalı menkul kıymet’ (VDMK) ve ‘ipoteğe dayalı menkul kıymet’ gibi yeni enstrümanlar ekleyerek, söz konusu finansal varlıklara yatırım yapma imkanı getirdi.
Ücreti peşin ödenenlerin durumu ne olacak?
- Çalışanlar, ilk ücret ödemesinden işveren tarafından kesilerek emeklilik şirketine aktarılan katkı payının, emeklilik şirketine ‘nakden’ intikal etmesi ile emeklilik planına dahil edilecek.
- Ücreti ‘peşin’ ödenen çalışanlar için sisteme dahil edildikleri tarihten önceki ödemelerinden kesinti yapılmayacak.
- 15 Aralık’ta ücretini peşin alan bir çalışan, 1 Ocak’ta OKS’ye dahil edildiğinde aralık ayında ödemesi gerçekleşen 15 günlük ocak maaşından OKS katkı payı tahsilatı yapılmayacak; bu çalışan için ilk tahsilat 15 Ocak’ta gerçekleşecek.
Netleştirilen hususlarla otomatik katılım daha hızlı gelişecek
Otomatik katılımla ilgili yeni yönetmelik ile mevzuatta net anlaşılamayan konulara açıklık getirilmesinin çalışanlar, işverenler ve emeklilik şirketleri açısından pozitif etki yaratacağını belirten Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdür Yardımcısı Tuna Uğun, şu görüşleri dile getiriyor: “Netleştirilen hususlar, sistemin tüm paydaşları tarafından daha da çok sahiplenilmesini ve daha hızlı gelişmesini sağlayacak. Dünyadaki benzer uygulamalar da ihtiyaç ve beklentiler doğrultusunda, revize edilip katılımcılar için daha cazip hale getirilerek büyütülmeye çalışılıyor. Ülke olarak biz de bu yoldayız. Otomatik katılım, toplumda çalışan kesimin tamamına ulaşma ve tasarruf bilincini aşılama imkânı sunuyor ve ben bunun çok kıymetli olduğunu düşünüyorum.”
OKS ile ilgili yeni düzenlemeler olumlu
Otomatik Katılım Sistemi ile ilgili aralık ayındaki düzenlemeleri olumlu karşıladığını belirten Katılım Emeklilik Genel Müdürü Ayhan Sincek, şunları söylüyor: “Sistemden ayrılan çalışanların sisteme tekrar dahil edilmesinin 1 yıl ertelenmesi ve çalışanlarını sisteme dahil etmesi gerekirken, henüz etmemiş işverenlere 2 ay içinde giriş yapmaları halinde cezai yaptırım uygulanmayacak olmasını olumlu değerlendiriyorum. Yeni düzenlemeler, mevzuattaki boşlukları doldurdu. Kıdem tazminatlarının BES’e aktarılması, 18 yaş altı kesimin sisteme dahil edilmesi ve emeklilik fonlarında değişiklikler yapılması gibi reform niteliği taşıyacak düzenlemelerin de yılın 2’inci yarısında gündeme geleceğini düşünüyorum.”
OKS’de çalışan sayısı 5 milyonu geçti
Fon Tutarı: 4.576,9 milyon TL
Katkı Payı Tutarı: 4.139,8 milyon TL
Çalışan Sayısı: 5.015.835 kişi
Kaynak: EGM (21.12.2018)
