Kiralık araca çarpanı ‘kazanç kaybı’ yakıyor

Taksi, dolmuş, otobüs veya kiralık bir araca çaptıysanız ve üstelik kusur sizdeyse vay halinize… Aracı işleten şirket, hasarlanan aracın servis süresince kullanılamaması sebebiyle sorumlu kişiden kazanç kaybı bedeli talep ediyor.

ŞERİFE KAYA / SİGORTA MEDYA

Türkiye’de her yıl 1 milyonu aşkın trafik kazası meydana geliyor. Sürücülerin önemli bir kısmı ise kazaların hukuki boyutu ve sigorta teminatları hakkında yeterli bilgiye sahip bulunmuyor. Zorunlu trafik sigortası sadece karşı tarafın aracına verilen hasarı limitler doğrultusunda karşılıyor. Trafik kazası sebebiyle hasar gören aracın, değer kaybı ve onarım süresince çalıştırılamaması sebebiyle oluşan “kazanç kaybı” ise trafik sigortası kapsamı dışında kalıyor. Yani, dolaylı zararlar olarak nitelendirilen bu zararlar, aracın trafik poliçesinden talep edilemiyor.

Bir sürücü aracıyla kiralık bir araca çarptığı ve hasar oluştuğu zaman, bazı rent a car şirketleri araç servise çekildiği günden başlamak üzere aracı işletemediği günler için kusurlu olan karşı taraftan, serviste kaldığı gün kadar kazanç kaybı bedeli talep edebiliyor. Bazen de işletmeciler bu meblağı aracı kiralayıp kazaya karışmış müşterisinden isteyebiliyor. Böyle bir durumla ilk defa karşılaşan sürücüler ise ne yapacağını bilemiyor. Kimi araç kiralama şirketleri ise – bunlar genellikle büyük firmalar oluyor– kimseden ‘ikame araç bedeli’ talep etmiyor, araç kaç gün serviste kalırsa kalsın bu firmanın kendi zararı olarak görülüyor.

Kiralayacağınız aracın mutlaka kaskosu olsun

Araç kiralama şirketleri, kiraya verdikleriı araçlara mevzuat gereği trafik sigortası yaptırmak zorunda. Kasko sigortası ise opsiyonel bir tercih. Fakat kasko sigortasının olmaması durumunda kiralayan ile kiracı arasındaki kiralama sözleşmesine istinaden, araç sürücüsünün kusur durumuna göre kiracıdan olası bir kaza durumunda hasar miktarı talep edilebiliyor. Bu nedenle, kasko teminatından yararlanmak isteyen kiracı, kiralayacağı araçta kasko sigortasının varlığını kontrol etmeli. Hem kiralama yapan firmanın hem de araç kiralayan kişilerin tüm risklerinin teminat altına alınması açısından kasko teminatlarının yanı sıra üçüncü şahıslara verilen zararlarda ekstra teminat sağlayan “İhtiyari Mali Mesuliyet”, olası hukuksal uyuşmazlıklar sırasındaki harcamaları güvence altına alan “Hukuksal Koruma”, araçta bulunan kişiler için teminat veren “Koltuk Ferdi Kaza” sigortalarının da bulunmasına dikkat etmek gerekiyor.

Poliçe kapsamında, ücretsiz çekme ve kurtarma hizmeti sunan asistans hizmetlerinin ve araç üzerinde oluşabilecek küçük hasarların ücretsiz olarak giderildiği mini onarım hizmetinin de bulunması fayda sağlıyor. Kaza durumunda herhangi bir mağduriyetin yaşanmaması amacıyla poliçede muafiyet olup olmadığı, tüm risklerin kapsama dahil edilip edilmediğini kontrol etmek gerekiyor. Aksi halde sigorta şirketleri hasarın belli bir tutarını ödemeyeceği için kiralama firmaları hem hasar tutarına iştirak etmek hem de araç kiralayanların uğrayacağı zararları telafi etmek zorunda kalabiliyor.

Sürücüler şaşkın!

Peki, kiraladığınız araç ile kaza yaptığınızda ya da kiralık bir araca çarptığınızda ne olur?

Şikayet platformlarında ve forumlarda birçok kişi, avukatlık bürosundan arandığını ya da evine bir mahkeme celbi geldiğini, geçmişte yaşanan kaza sonrası çarpılan aracın ‘rent a car’a ait olduğunu ve kazadan dolayı aracın serviste yattığı gün kadar para (ikame araç bedeli) talep edildiğini belirtiyor.

Sürücüler böyle bir durumla ilk defa karşılaştıklarını, şaşkın olduklarını ve ne yapacaklarını bilemediklerini ifade ediyor.

Kusurluysanız, kiralama şirketiyle pazarlık yapmayı deneyin

Sürücülerin çoğu bilmese de araç kiralama şirketlerinin sorumlu kişiden araçlarının hasarlanması dolayısıyla uğradıkları zararları talep etme hakkı bulunuyor. Hasarlanan aracın kullanılamaması sebebiyle yoksun kalınan kazanç kaybı da kiralama şirketince kusurlu karşı taraftan, dolaylı zararlar adı altında istenebiliyor. Bu tür bir durumda, kusurlu sürücü, kiralama firması dava açmadan, firma ile uzlaşma yoluna gidebiliyor. Bu şekilde pazarlıkla (sulh yoluyla) daha az bir tazminat ödemesi söz konusu olabiliyor. Şayet, rent a car firması kira dönemi içerisinde kiracıdan kira bedelini tahsil edebiliyorsa veya ikame araç ile bu boşluğu dolduruyorsa, sonuç olarak kaybedilen bir kira bedelinden de bahsedilemiyorsa ortada bir zarar bulunmadığından ikame bedeli talep etme hakkı da olmuyor.

Kazaya sebep olan kişiye araç değer kaybı davası da açılabiliyor

Hasarlı araç fiziki olarak tamir edilse dahi geçirdiği tamir sebebiyle değer kaybeder. Kaza yapan bir aracın güncel piyasa değerli ile aynı özelliklere sahip kaza yapmayan piyasa değeri arasında bir fark vardır. Araç artık kazalı olduğu için ikinci el araç statüsüne düşer, maddi değer kaybı yaşanır. Bu durumun oluşmasına ‘değer kaybı’ denir. Sigorta şirketinin araç değer kaybını karşılamadığı durumda karşı tarafa (kazaya sebebiyet veren kişiye ) araç değer kaybı davası açılır. Değer kaybı miktarı aracın yaşına, yaptığı kilometreye hasarın türü ve aracın hangi bölümünde olmasına göre değişiklik gösterir. Karşı taraf kazada bir kusuru bulunmadığını ispat edemiyorsa araçta meydana gelen kaybı ödemekle yükümlüdür. Trafik sigortası genel şartları gereği kiralık araçlarda eksper tarafından hesaplanan değer kaybı tutarının yüzde 50’sini aşan talepler, değer kaybı teminatından yararlanamaz.

Taksi ve dolmuşlar için de ikame bedel istenebiliyor

Kiralık araçlar dışında taksi, dolmuş veya otobüs gibi ticari araçlara çarpmanız durumunda da kusurlu sürücüden ikame bedeli isteniyor mu? Evet, motorlu araç doğrudan ticari amaçla ya da gelir getiren başka bir işte kullanılıyorsa, onarım süresince kullanılamamasından doğan zarar, kazanç kaybı olarak nitelendiriliyor ve ticari araçların mahrumiyet zararı karşı taraftan talep edilebiliyor.

Kiralama şirketi, kazanç kaybını sorumlu kişiden talep edebilir

Araç kiralama şirketlerinin sorumlu kişiden araçlarının hasarlanması dolayısıyla uğradıkları “tüm zararları” (hasarın uygun sonucu olmak kaydıyla) talep etme hakkı var. Hasarlanan aracın kullanılamaması sebebiyle yoksun kalınan kazanç kaybı da bu kapsamda tazmini gereken bir zarardır. Araç kiralama şirketinin kasko sigortasının ve sorumlu kişinin (diğer aracın işleteninin) trafik sigortasının aracın hasar sebebiyle atıl kaldığı süre karşılığı, yoksun kalınan kazanç ile ilgili tazminatı içerip içermediği sigorta sözleşmelerinin metnine bakılarak belirlenmesi gereken bir husustur. Bu tip zarar durumlarında kiralama şirketi kusurlu karşı taraftan, dolaylı zararlar adı altında bu talepte bulanabilir. Ülkemizde kiralama firmaları bu tip hasarlar için bir sigorta talebinde bulunmuyor. Ancak, ülkemizde yaygın olmasa dahi bu tür dolaylı zarar sigortaları yapılabiliyor. Ancak, kiralama firmasının hasarı bu tip bir sigorta ile karşılandıktan sonra sigortacı da kusurlu tarafa ödediği dolaylı zararı rücu edebilir. Kusurlu sürücünün sorumlu olduğu bütün zararları ödemesi gerekeceği açıktır. Bu tür bir durumda, kusurlu sürücü, kiralama firması dava açmadan, firma ile uzlaşma yoluna gitmelidir. Bu şekilde pazarlıkla (sulh yoluyla) daha az bir tazminat ödemesi söz konusu olabilir.

Kiralık araçlarda değer kaybının % 50’si ödeniyor

Kiralık araçların, öncelikle -tüm araçların yaptırmak zorunda olduğu- üçüncü şahıslara verilebilecek zararları teminat kapsamına alan trafik sigortası poliçesini, ayrıca “Genişletilmiş Kasko Sigortası” kapsamında bir kasko sigortası poliçesini yaptırması gereklidir. Kasko sigortası teminatlarının yanı sıra “İhtiyari Mali Mesuliyet”, “Hukuksal Koruma”, “Koltuk Ferdi Kaza” sigortalarının da bulunması tüm risklerin teminat altına alınmasını sağlayacaktır. Diğer taraftan poliçe yaptırmamak, tüm rizikoların kiralama firması tarafından üstlenilmesi anlamına gelecektir.

Herhangi bir kaza durumunda hem araca hem aracı kiralayana hem de karşı tarafa verilebilecek zararlar kiralama firması tarafından karşılanmak zorunda kalınacak, bu da ciddi bir maliyet yaratacaktır. Araç değer kaybı talebi konusu ise Trafik Sigortası Genel Şartları ile düzenlenmiştir. Trafik Sigortası Genel Şartları’nın değer kaybını düzenleyen bölümü altında yer alan “Teminat Dışında Kalan Haller” başlığının 6. maddesinde “Kısa süreli kiralık araçlar, taksi, dolmuş, uzun süreli (bir yıl veya daha uzun) kiralık araçlarda eksper tarafından hesaplanan değer kaybı tutarının yüzde 50’sini aşan talepler” ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeden hareketle, kısa süreli veya uzun süreli kiralık araçlarda değer kaybı ödemesi, eksper tarafından tespit edilen değer kaybı tutarının yüzde 50’si olarak yapılmaktadır.

Kusursuz olduğunuza inanıyorsanız ikame bedeline itiraz edebilirsiniz

Bir şeyin kısmen hasar görmesi halinde, kullanılamamasından dolayı doğacak zararlar sorumlu kişilerden talep edilebilir. Araç kiralama firmalarının kazada araçtan mahrum kaldığı zarar ise ‘kiralama bedeli’ olarak kusurlu olan karşı taraftan istenebilir.

Eğer kişi, bu bedeli ödemeyi kabul etmez ve karşı taraf mahkemeye başvurursa müşteri veya kiralık araca çarpan diğer sürücünün açılacak bu davadan tamamen haklı çıkabilmesi için oluşan kazada kusursuz olması gerekiyor. Ödemek istemeyen şahıs şayet kusursuz olduğuna inanıyorsa bu yönde itiraz edebilir. Kusursuzluğunu ispat ederse de zararı ödemekten kurtulur. Ancak kusurlu olarak kazaya sebebiyet vermiş ise kusuru oranında bu zararı ödemek zorundadır. Bundan kurtulamaz ancak talebi azaltma şansı olabilir.

Şöyle ki; Borçlar Kanunu hükümlerine göre, bir şeyin kısmen hasar görmesi halinde, kullanılamamasından doğacak zararlar sorumlu kişiden talep edilebilir.

Buna dikkat edin, sebepsiz zenginleşmeye sebep olmayın

Motorlu araç zarar görmüş ise, aracın kullanış amacına göre araçtan mahrumiyet zararı belirlenmelidir. Yargıya yansımış olan böyle bir uyuşmazlıkta mahkeme tarafından öncelikle aracın tamir süresi karşılığında oluşan zarar hesaplanması için bilirkişiden görüş alınır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, herkes iddiasını ispat etmek zorundadır. Mahkemece, araç mahrumiyeti nedeniyle kazanç kaybına ilişkin delilleri sorulmalı, ne iş yaptığı belirlenmeli, zararı belirlenirken evi ile işyeri arasındaki uzaklık dikkate alınmalı, aracı ile gidip gelmesi halinde yapacağı zorunlu giderler (yakıt gideri gibi) belirlenecek zararından indirilmesine ilişkin itirazlarda bulunabilir. Kazanç kaybı belirlenirken, davacının aracını çalıştırmaması nedeniyle zorunlu giderleri olan yakıt ve amortisman masrafları yapmadığı dikkate alınarak bu miktarın mahsubu ile net kazanç kaybının tespit edilmesi gerekir. Özetle kazanç kaybı şeklinde şahıslardan istenilen talepler bu zorunlu giderler çıkarılarak belirlenmelidir. Aksi halde bunlara dikkat edilmeden ödenecek tazminatlar ‘sebepsiz zenginleşmeye’ neden olacaktır. Bu yüzden böyle bir talep geldiğinde kusuru ile kazaya sebebiyet veren şahısların zarar hesaplamasında bu hususlara dikkat etmesi gerekir.

Araç kiralarken bunlara dikkat edin!

▼ Aracınızı mutlaka yasal firmalardan kiralayın ve sözleşme yapın.

▼ Kiralayacağınız aracın yaşına ve kilometresine dikkat edin.

▼ İlk olarak arabanın modeline, dış görünüşüne bakmayın. Motorunu, çarpma izi, farda ya da çamurlukta bir kırık var mı kontrol edin. Araçta hasar varsa bunu sözleşmede belirtin.

▼ Aracın ruhsatını ve muayene tarihlerini kontrol edin. Çünkü, trafik alınan cezalardan sürücü sorumlu olacaktır.

▼ Kiralanacak aracın mutlaka zorunlu trafik sigortası ve ‘rent a car’ kasko sigortası olup olmadığını kontrol edin. Zorunlu trafik sigortası olmayan araçlar trafikte dolaşamaz.

▼ Aracı, rent a car firmasına zamanında teslim edin. Teslim zamanını aştığınızda kiracıdan tam gün ücreti alınıyor.

▼ Bir kaza, çekilme vb. durumunda hangi yol izlenmeli ve ne tür belgelerin getirilmesi gerektiği konusunda bilgi isteyin. Hangi numarayı ve kimi arayacağınızı öğrenin.

▼ Araç kiralama şirketinin servis ve bakım noktalarına ulaşım kolaylığına dikkat edin.