Bireysel Emeklilik Sistemi’ndeki fon tutarı 52 milyar TL’ye yaklaşırken hem kamu hem de bireyler sistemdeki getirileri sorgulamaya başladı.
Türkiye’nin yüzde 14’lerde bulunan tasarruf oranlarının artırılmasında önemli bir katkı sağlaması beklenen Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES), toplam fon tutarı devlet katkısıyla birlikte 52 milyar TL’yi aştı. Katılımcı sayısı da 6 milyon 200 bine yaklaştı. Bireylere emekliliklerinde ek bir gelir elde etmesi hedeflenen sistemde, bugünlerde en önemli konular arasında yatırımcının elde ettiği getiriler bulunuyor. Çünkü geçen yıl enflasyonun altında getiri elde eden BES yatırımcısı, getirileri sorgulamaya başladı.
Bilindiği gibi geçen yıl hem global piyasalardaki sert dalgalanmalar hem de içeride iki seçim ve siyasi gelişmeler nedeniyle yatırım araçları için pek de parlak bir yıl olmamıştı. Bu nedenle sektör yetkilileri, BES’e uzun vadeli bakmak gerektiğini, 20-30 yılda iyi getiriler elde edilebileceğini vurgulasa da sektör eleştirilerden payını alıyor. Hatta Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek BES getirileri konusunda, “Birçok kurum yüzde 25 devlet katkısını bile buharlaştırıyor” eleştirisinde bulunmuştu.
Şu anda otomatik katılımın yanı sıra daha iyi getiriler elde edilmesi için Hazine’nin bir çalışma yaptığı biliniyor. Buna göre, fon yönetim gider kesintisinin düşürülmesinin yanı sıra emeklilik fonlarını yönetecek portföy şirketlerinin ihale sistemiyle belirlenmesi de gündemdeki bir diğer konu. Ayrıca, vatandaşların yaşına ve risk grubuna göre fon seçimi yapması da sağlanacak. Bilindiği gibi, şu anda emeklilik şirketleri katılımcılara bir risk analizi yapıyor ancak, fon seçimi konusunda yönlendirme yapamıyor.
Faizsiz emeklilik fonları yüzde 6,85 getiri elde etti
Geçen yıl ortalama yüzde 2,92 oranında getiri sağlayan BES fonlarının, yüzde 8,80 oranındaki enflasyondan arındırıldığında yüzde 5,88 oranında reel olarak değer kaybettiği görülüyor. Faizsiz emeklilik fonları ise yüzde 6,85 oranında getiri elde etti. Bu getiriler her ne kadar yine enflasyonun altında kalsa da bu alandaki fon birikimlerindeki artış dikkat çekici.
2015 yılında toplam emeklilik fon birikimi yüzde 27 büyüme gösterirken, 2,5 milyar TL’ye ulaşan faizsiz fonlar yüzde 67’lik büyüme oranıyla dikkat çekiyor. Sektördeki 19 şirketin ikisi (Katılım Emeklilik ve Asya Emeklilik) yüzde 100 faizsiz prensiplerle çalışırken, yedi şirket (Vakıf Emeklilik, Anadolu Emeklilik, Garanti Emeklilik, Axa Emeklilik, Ziraat Emeklilik, Halk Emeklilik, Metlife) ise ürün portföyü içinde faizsiz fonlara yer veriyor. Sektördeki 200’e yakın emeklilik fonunun 40’a yakını faizsiz fonlardan oluşuyor.
2023 yılında öngörüler
Asya Emeklilik Genel Müdürü Ergin İçenli, BES fonlarının 2023 yılında toplam fon büyüklüğü içinde yüzde 15 pay almasını ve bu fonlardaki katılımcı sayısının 1,5 milyonu aşmasının öngörüldüğünü söylüyor.
Katılım Emeklilik, 500 milyon TL fon büyüklüğü hedefliyor
Yaklaşık 1,5 yıl önce kurulan ve sektörün genç şirketlerinden Katılım Emeklilik de faizsiz fon pazarındaki büyümesiyle dikkat çekiyor. Katılım Emeklilik Genel Müdürü Ayhan Sincek, bu yıl hedeflerinin 100 bin yeni BES poliçesi satmak olduğunu belirtirken, fon büyüklüğünde 500 milyon TL’yi yakalamayı planladıklarını söylüyor. Şirket ayrıca, 60 bin yeni hayat poliçesi satarak, 30 milyon TL’lik bir iş hacmi yaratmayı da hedefleri arasına almış durumda. Yeni poliçe üretiminde yüzde 7-8 pazar payına ulaştıklarını kaydeden Sincek, hedeflerinin faizsiz emeklilik piyasasının lider emeklilik şirketi olmak olduğunu belirtiyor.
Bu arada, 1 Ocak itibariyle BES’te birçok yeni düzenleme getirildi. Sincek, yeni düzenlemeler konusunda şu bilgileri veriyor: “Yeni düzenlemeler katılımcı tarafına birçok avantaj getiriyor. Yönetim gider kesintisi, sisteme ara verilmesi ve giriş aidatı gibi kesintilerin süresi beş yılla sınırlandırılıyor. Daha önce sözleşme boyuncu kesinti yapılıyordu. Fon işletim gider kesintisi ise devam edecek.” Şu anda sektörde yıllık fon işletim gider kesintisi yüzde 1,75 seviyelerinde. En yüksek yüzde 2,28 kesinti yapılabiliyor.
Şirketlere 20-25 milyon TL ek yük
Özellikle katılımcı lehine olan bu uygulamaların şirketlerin kârlılıklarını olumsuz etkilemesi bekleniyor. Çünkü bu kesintiler şirketlerin en önemli gelir kalemini oluşturuyordu. Yeni düzenlemelerin etkisiyle, bir şirketin kurulduğu günden itibaren emeklilik faaliyetleriyle kâra geçebilmesi ancak, 10-11 yılda mümkün olabiliyor. Bu hesaplamalar daha önce 7-8 yılı buluyordu. Ancak, BES ürünlerinin yanı sıra hayat ve ferdi kaza ürünleriyle kârlığın beş-altı yılda gerçekleştirilmesi mümkün olabiliyor.
Bu uygulamanın özellikle büyük şirketlere maliyetinin 20-25 milyon TL olacağı tahmin ediliyor. Sincek’e göre, bireysel emeklilik üyelerinin sistemde kalma sürelerinin kısa olması da şirketlerin kârlılıklarını olumsuz etkiliyor. 2003 yılından bu yana yaklaşık 3 milyon kişi sistemden çıkmış. Şu anda sistemdeki toplam katılımcı sayısının 6 milyonu aştığı düşünüldüğünde bu 3 milyon kişi büyük bir oran oluşturuyor.
2015’te 1.6 milyon yeni sözleşme yapıldı
2015 yılında sektörde 1 milyon 600 bin yeni sözleşme satışı yapıldı. Ancak, 600 bin kişi sistemden ayrıldı. Sistemden ayrılmaların en büyük nedeni ise ödeme zorlukları veya para ihtiyacı. “Sıkıntı şöyle; bu ürünün şirketler arasında edinim maliyeti yüksek. Ucuz bir ürün değil. Bu ürünü sattırmak için bir aracılık lisansı aldırmanız gerekiyor. Banka ise yüzde 90’ı neredeyse bankadan satılıyor” diyen Ayhan Sincek sistemden ayrılmanın şirketlere etkisini şöyle anlatıyor:
“Emeklilik poliçesini satacak olan aracılara ciddi eğitimler vermemiz gerekiyor, ayrıca hepsi lisans alıyor. Bunlar şirket açısından birer maliyet. Bir de ürünün kendisi de kolay bir ürün değil. Ciddi bilgilendirme yapmanız gerekiyor. Yeni BES’le birlikte ‘sadece beş yıl kesinti yapabilirsiniz. Bir yılda asgari ücretin yüzde 8,5’inden fazla kesinti yapamazsınız’ gibi yeni limitler geldi. Bu nedenle operasyonel verimliliği artırmamız gerekiyor. Biz yeni ve küçük bir şirket olduğumuz için ciddi bir verimliliğimiz var. Bunu kaldıraç olarak kullanacağız.” Sincek, Katılım Emeklilik’in ortaklarının ciddi bir büyüme iştahı olduğunu, yeni teknolojiye ve altyapıya yapılan yatırımlarla büyüdüklerini söylüyor.
Asgari ücret şirketlere ilaç olamadı
2015’in zor bir yıl olduğunu belirten Sincek, BES’in uzun vadeli bir yatırım olduğunu hatırlatıyor. Sincek, sistemdeki yüzde 25’lik devlet katkısı uygulamasının katılımları cazip kıldığını belirtirken, asgari ücret artışıyla birlikte bu yıl katılımcıların yararlanacağı maksimum tutarın 5 bin TL’ye yükseldiğini hatırlatıyor.
Bir taraftan kamunun BES şirketlerine yönelik getiri eleştirisi, diğer taraftan yeni düzenlemelerin yarattığı baskı şirketleri zorlarken, asgari ücret artışıyla devlet katkısından yararlanılan oranının artması şu an için şirketlere ilaç olmuş değil. Ancak, yeni düzenlemelerin katılımcılar açısından uzun vadede faydalı olacağını tahmin etmek ise zor değil.
fortuneturkey.com / Ayfer Yıldız
