Türk sigorta piyasasında her geçen gün artan yabancı şirketler Türk şirketleri daha sert koşullarda rekabet etmeye zorlarken hem sektörün büyümesine hem de ülke ekonomisine katkıda bulunuyor. Fatih Kahya, bu bağlamda, günümüz Türkiye topraklarında kurulan ilk yerli sigorta şirketi olan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi’ni ve bu şirket ile sigorta sektörüne gelen hareketliliği SİGORTALI Dergisi için kaleme aldı:
“Sigortacılık, ülkemize yabancı tüccarların ticaretlerinin güvenliğini sağlama amacıyla getirdikleri bir uygulamadır. Sigortacılık ülkede zamanla kök saldı ve gelişti. Uzun süre sigorta sektöründe yabancı şirketler ve yabancı sermaye egemendi, sektör yöneticileri ve çalışanları da gayrimüslimlerdi. Müslüman Türkler’in sigortacılığa el atması epey zaman aldı. Bu yazımızda Osmanlı döneminde kurulan ilk yerli veya Türk sigorta şirketinin tarihçesine bakacağız. İlk yerli veya Türk diyor olsak da aslında bu şirket de yabancı sermaye ile kurulmuştu ve yönetim kadrosu da Müslüman Türkler’den oluşmuyordu. İlk Türk Sigorta Şirketi olarak bilinmesinin nedeni şirketin adının Osmanlı Umum Sigorta Şirketi olması ve şirket merkezinin İstanbul olması, diğer bir ifadeyle şirketin bu topraklarda kurulmasıdır.
Osmanlı Umum Sigorta Şirketi’nin tarihçesi
Osmanlı Umum Sigorta Şirketi 1892 yılında, Duyun-ı Umumiye, Tütün Rejisi ve Osmanlı Bankası tarafından kuruldu. Şirket resmi izin aldıktan sonra gerekli hazırlıklarını tamamladı ve 1893 yılında faaliyete başladı. Osmanlı Devleti’nde sigorta piyasasındaki birçok sigorta şirketi resmi izin almadan, herhangi bir teminat akçesi ödemeden faaliyete başlıyor ve piyasanın denetimsizliğinden yararlanarak kendilerine menfaat sağlayabiliyorlardı. Bu ortamda Osmanlı Umum Sigorta Şirketi’nin, padişah fermanı almış olması şirkete hem bir güven hem de ayrıcalık kazandırıyordu. Şirket dönemin padişahı II. Abdülhamit tarafından verilen ruhsata sahipti. Birçok şirket bu tarz avantajları mutlaka kullanıyor, poliçelerinde ya da verdikleri reklam ve ilanlarda bu ayrıcalığını vurguluyordu. Osmanlı Umum Sigorta Şirketi poliçelerinde de; “Ağustos 1892 tarihli ferman-ı humayun-u cenab-ı padişahi mantuk-u münifince teşekkül etmiştir” ibaresi yer alıyordu.
Osmanlı Umum Sigorta Şirketi’nin sermayesi 1.10 altın lira itibarı kıymette 40.000 hisseye ayrılmış 440.000 Osmanlı altınından ibaret olup yüzde ellisi ödendikten sonra şirket teşekkül etmiş ve dahili nizamnamesi Dersaadet Bidayet Mahkemesi Mukavelat Muharrirliği defterine 1892 tarihinde kaydedilmişti. Şirketin çalışma izni 30 yıl müddetledir.
Osmanlı kanun ve nizamlarına tabi olan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi ile ilgili Osman Nuri Ergin; “…bunun da Osmanlı Bankası gibi yalnızca adı Osmanlıdır” ifadelerini kullanır ve bu şirketin yaptığı sözleşmeler Türkçe ise de ahaliden çok kendi menfaatlerini düşünmesi konusunda diğer şirketlerden farkı olmadığını belirtir.
Osmanlı Umum Sigorta Şirketi hususi nizamnamesi hükmünce yangın ve nakliye sigortası ile birlikte hayat sigortası da yapmaya başladı. Hayat sigortaları için 30 yıl müddet az görüldüğü için kurulduktan dokuz yıl sonra şirket, izin müddetinin 99 seneye çıkarılmasını istedi. Bu talep önce reddedilse de 1910 yılında yapılan başvurudan sonuç alındı ve şirketin imtiyaz müddeti 99 seneye çıkarıldı.
Şirketin ilk idare meclisi şu şekildeydi:
Osmanlı Umum Sigorta Şirketi’nin ilk idare meclisinde Müslüman-Türk kimse bulunmamaktadır. Ayrıca idare heyetinde yer alan Reis Sir Edgar Vincent aynı zamanda Osmanlı Bankası Genel Müdürü’ydü. Reis Vekili M. L. La Fuente, Osmanlı Bankası Müdürü’ydü. Aza M. Gustave Wülfing, Osmanlı Bankası Umum Müdürüydü. 1908-1913 yıllarında kurulan şirketlerde Osmanlı yönetiminden birkaç eski nazır ya da paşa idare meclislerinde yer almıştı. Gabriel Noradugyan Efendi Osmanlı Sigorta Şirket-i Umumiyyesi başkanlığı yapmıştı. 1917’de Osmanlı Umum Sigorta Şirketi İdare Meclisi Reisliğine Mustafa Reşit Paşa getirildi ve 1926’ya kadar görevde kalmıştır. Sonraki süreçte de idare reisliğini Müslüman-Türkler sürdürdü.” Fatih KAHYA / SİGORTALI
