Sigorta Eksperi Mustafa Nazlıer, Hayatımız Sigortalı Dergisi’nin Mayıs sayısında sektörde yer alan her bireyin dikkatli okuması gerektiğine inandığımız bir makale kaleme aldı.
Nazlıer’in ‘Oyunda Kalmak İçin’ başlıklı makalesinde hem sorunları gözler önüne seriyor, hem de çözüm önerileri sunuyor. Nazlıer’in makalesi şöyle…
Sigorta sektörü sancılı olan değişim sürecindeki yolculuğuna başladı. Yaklaşık 15 yıldır her gün yeni bir sorunla güne başlayan sektör birçok alanda tıkanma yaşıyor. Zaman içinde birçok kez sorun yaşanacağı farklı şekillerde gözlenebilecek hale gelse de müdahale edilmemesiyle kontrolden çıktığını söylemek yanlış olmaz.
Sektör içi dinamikler her zaman aktiftir. Sektör dışı etki unsurlarının sayısı artmaya başlayınca yönetim ve kontrol güçlükleri artmış durumdadır.
Sektör içi denetim yoksunluğu ve kurgusunun olmayışının yarattığı boşluk her açıdan kayıplara yol açmıştır.
Düzenleyici olması amaçlanan yapılanmalar amacına uygun ve doğru biçimde aktif edilemeyince katlanarak artan sektör sorunları zirve yapmıştır.
Bazı sorular ile hafıza tazelemek istersek;
Benzer çok fazla soru var. Mutlaka hepsine bir gerekçe ve açıklama da vardır. Ancak; bilgi, tecrübe ve geçmişin hafızasını taşıyan, ülkesine ve sektöre hizmet edecek çok sayıda insan bu gün yok sayıldığından gelecekte lazım olduklarında bulamayacağız. Duayen, bilgi sahibi ve örnek gösterilecek hiç kimse sektörün bu günlerini hatırlamak dahi istenmiyor.
Bu belirsizlik içinde konumlanamayan Sigorta Eksperleri bir yol ayrımına geldiler. Geçmişte bir çok kez bu köşeden duyurarak ağır ağır bu duruma gelişe tanıklık ettik. Ön görüş oluşturmak için evrensel durumu aktardık. Tekrar bazı küçük hatırlatmalar ile geleceğin nasıl olacağı konusunda görüş oluşturmak üzere bazı hatırlatmalara yer veriyorum.
Genel olarak Avrupa ve ABD pazarlarını esas alan bir inceleme yapıldığında Sigorta Eksperliği ile ilgili aşağıdaki hususlar tespit edilebilmektedir.
Mesleki Tanımlar:
http://www.riskheads.org/difference-between-loss-adjusters-loss-assessors/#lossadjuster-def
http://www.statutes.legis.state.tx.us/Docs/IN/htm/IN.4101.htm
Gerek Avrupa’da gerekse Kuzey Amerika’da, kullanılan isimler farklılık gösterse de, hasar öncesi ve sonrası incelemeleri yapan kişiler beş ana meslek sınıfında değerlendirilmektedir.
Loss Adjuster:
Sigortalı işletme ya da gayrimenkulde meydana gelen zararı belirler ve bu zararı minimize ederek sigorta şirketinin hasarını düşürür.
Loss Adjuster’ın ilk görevi hasarın nedenini araştırmak ve mevcut sigorta poliçesi ile teminat altına alınıp alınmadığını belirlemektir. Bunun ötesinde saha ziyaretleriyle zararı belirler, mutabık kalınması gereken rakamı ortaya koyar ve onarımların en etkin şekilde yürümesini koordine eder.
Önemli nokta, hemen her ülkede Loss Adjuster’ın bölgesel (ABD’nde) ya da ülkesel (Diğer) bir meslek örgütüne bağlı olması ve lisanslarını bu örgütlerden temin etmeleridir. Kimi ülkelerde bu lisans her yıl yenilenmeli ve yanı sıra regülatörkuruluşun belirlediği kurs ve sınavlar alınmalıdır.
Ülkemizde olduğu gibi, Loss Adjuster’lar-ABD’nde istisnalar olsa bile genel olarak-sigorta şirketlerinden bağımsızdır.
ABD eyaletlerinden Texas yerel otoritesine göre lossadjuster’ın tanımı:
Sigorta şirketi lehine hasarı inceleyen bağımsız ya da aşağıdakilerden birisine bağımlı kişi:
Loss Assessor (Amerika kıtasında public adjuster):
Loss Assessor’lar sigortalıyı temsilen oluşan hasara müdahil olan ve sigorta şirketi ve/veya eksperi ile mutabakatları sigortalı adına yürütür.
Genel görevleri, hasarı incelemek, masrafları belirlemek ve bunlar üzerinde sigorta şirketi ve/veya Loss Adjuster’lagörüşmektir.
Görev tanımları genel olarak:
Loss Adjuster’lar bölgesel ya da ülkesel meslek örgütlerine bağlı lisanslı profesyoneller olup, sigortalı tarafından atandığı anda, belirli bir ücret karşılığında, sigortalının menfaatlerini korumak üzere çalışır.
Ücretleri yetkili merciler tarafından sınırlandırılmış olsa da genel olarak alınan tazminatın %15-%20’si oranındadır.
Genellikle büyük hasarlarda görevlendirilirler.
ABD’de:
Sigortalıyı temsil eden diğer kişiler olan avukatlar ve BOR (broker of record)’dan farklı olarak, public adjuster’lar hasar sürecinde sigortalının haklarını yasal olarak savunabilecek ve eyalet tarafından yetkilendirilmiş tek kişidir.
Insurance Investigator: Sigorta şirketi tarafından atanarak, meydana gelen hasarın geçerliliğini, gerçekliğini ve güvenilirliğini inceler.
Risk Surveyor: Underwriting aşamasında sigorta şirketine riziko ile ilgili bilgileri temin eder. Sigorta şirketlerinin kadrolu elemanları olabildiği gibi bölgesel ya da ülkesel lisanslı şirketler de olabilirler.
Claim Examiner (Kimi ülkelerde “staff adjuster”) Sigorta şirketinin uhdesinde çalışan, genellikle küçük hasarlarda hasarın boyutunu görmek ve hesaplamak konusunda görevlendirilen uzmanlardır.
Eksperlerin istihdam edildiği sektör oyuncuları (örnek ABD)
2012 yılı verilerine göre, ABD’de “adjuster, appraiser, examiner ve investigator” adı altında hasar tespitprofesyonelleri istihdam eden sektör oyuncuları aşağıdabelirtilmiştir.
|
Sigorta Şirketleri |
49% |
|
Acenteler, brokerler ve sair sigorta aracıları |
22% |
|
Federal hükümet |
15% |
|
Eyalet yetkili mercileri |
4% |
|
Captive acenteler ya da büyük işletmeler |
2% |
AB’nde Sigorta Eksperleri ve Solvency II Rejimi:
Solvency II rejimi çerçevesinde sigorta şirketleri, şirket içi personelle ya da outsource hizmetle yürüttükleri- sigortacılık operasyonlarının etkinliğini sağlamak durumundadır. Bu nedenle sigorta eksperliği sistemi, sigorta şirketlerinin fonksiyonlarında öne çıkan bir bölüm olmuştur.
Solvency II’nin hazırlıklarına bağlandığı andan itibaren, sigorta eksperlerinin bu sistemin neresinde ve hangi organ tarafından denetlenmesi gerektiği tartışılmıştır.
Sigorta Eksperliğinin Tanımı ve Sistem içerisindeki Rolü
Genel AB ülke uygulamalarında, sigorta eksperi “bir sigorta poliçesinin kapsamında gerçekleştiği belirtilen bir hasarın ayrıntılarını ortaya çıkaran ve ödenebilecek tutarı belirleyen uzmanlara” denir.
Sigorta Eksperleri İmtiyazlı Enstitüsü (CILA)’nın tanımı şu şekildedir; “ana aktivitesi ve çalışma alanı, bir riskten kaynaklanan ve her türlü sabit kıymet, sorumluluk vs her türlü diğer hasarı (sigortalı olsa da olmasa da) araştırma, soruşturma, niceliklendirme, raporlama olan kişi”.
Kimi Avrupa ülkelerinde sigorta şirketlerinden hasar dosyalarının tüm yönetimini devralan özel ekspertiz şirketleri bulunmaktadır. Buna karşın kimi ülkelerde ise, hasar yönetim ve inceleme süreci şirket kadrolu eksperleri (in-houseadjusters) ile yürütülmektedir.
Bu iki uygulamanın birlikte olması da görülmektedir. Kimi şirketler, küçük hasarları in-house adjuster’larla yürütüp, daha büyük ve karmaşık hasarların yönetimini ekspertiz şirketlerine devretmektedir.
Ayrıca sigortalılar da hasarlarının değerlendirilmesi için bir “loss assessor – public adjuster” atayabilir.
Sigorta Eksperliğinin Rolü
Sigorta eksperlerinin adil ve kesin şekilde hasara yaklaşmaları ve yanı sıra sigorta şirketinin ödenebilecek tazminatı gecikme olmaksızın ödeyebilmesini sağlamaları beklenmektedir.
Bu görevi ifa ederken aşağıdaki çalışmaları yapmaları beklenmektedir:
AB’de Sigorta Eksperliğinin Düzenlenmesi
Sigorta eksperliği kurumunun profesyonel ve bağımsız bir mekanizmaya tabi olması ve hasar tahminlerinin doğruluğunun sağlanması gerektiği aşikardır. Ancak hali hazırda AB içerisinde bu denetimi sağlayacak genel bir uygulama bulunmamaktadır.
Genel olarak Avrupa’da eksperlik kurumunun düzenlenmesi yerel uygulamalar ve bahse konu ülkenin iç dinamikleri çerçevesinde gerçekleşmektedir. Ancak Solvency II rejiminin uygulanması aşağıdaki mevcut denetim mekanizmalarının ötesinde bir düzenlemeyi getirebilir.
Rekabet koşullarının etkisiyle Avrupa genelinde bir etkinlik düzenlemesi bulunmasa da, Avrupa sigorta eksperleri birlikleri bir öz denetim mekanizması olarak FUEDI (Avrupa Sigorta Eksperleri Birliği) kurulmuştur (mevcut durumda 14 üye birlikten ve 3 geçici üyeden oluşmaktadır).
FUEDI’nin ana görevlerinin başında sigorta eksperliğikurumunun profesyonelliğini ve bağımsızlığını sağlamak, mesleğin profesyonelce yürütülmesi için gerekli koşulları oluşturmak ve mesleki eğitim standartlarının ortak hale getirilmesi bulunmaktadır. Bunun için eğitim programları ve standardizasyon uygulamaları geliştirmekte ve yürütmektedir.
Ancak, denetim yönünden bakacak olursak, ancak bu programlara katılımın ve asgari bir mesleki eğitim standardı sağlanmasının zorunlu hale gelmesi halinde tüm Avrupa’da mesleki mükemmeliğin yakalanabileceği aşikardır.
Direktifin 17. Maddesine göre; “üye ülkeler bu direktifin ileri sürdüğü zorunlulukları karşılamak ve buna yönelik denetim faaliyetlerini yürütmek zorundadır”. Bu tanım hem finansal hem de insan gücü olarak tüm kaynakları içermektedir, ki buna sektörün önemli parçalarından sigorta eksperleri de dahildir.
Bunun yanı sıra yine 41. Maddeye göre; “tüm sigorta ve reasürans şirketleri yürütülen operasyonun etkin, tam ve doğru işlemesini sağlayacak bir yönetim stratejisi yürütmelidir”.
Direktifin 38. Maddesine göre
Sonuç olarak :
Her ne kadar sigorta eksperliği kurumunun Solvency II (ve IMD 2 – Sigorta Aracılığı Direktifi 2) kapsamında denetlenmesi henüz tartışma aşamasında olsa da; ilgili komisyonun sigorta eksperlerini “sigorta aracıları (mediator)” kapsamında değerlendirmesi, bu alanda bir düzenlemeye ihtiyaç olduğunu ortaya koymuştur.
Ülkemizde sigorta eksperleri gelişen sektör yapısına uygun konumlanmak zorunda. Hangi alanda ve tarafta ne tür uzmanlıklar için çalışacağını belirterek profesyonelleşmek zorunda. İyi bir eksper olabilmeyi sağlayan yasal düzenlemeler değildir. Eksperler kendilerini geliştirmek, değiştirmek zorundadır. Değişimi gerçekleştiremeyen kişiler unutulacaktır. Sigorta Eksperliği her geçen gün daha önemli ve kalıcı olmaya devam edecektir. Koşullar ne olur ise olsun bağımsız , tarafsız, bilgi sahibi örnek kişiliği ile sektörde her zaman yer bulur. Aynı bilgi, tecrübe , ön sezi ve ön görüye sahip başka kim var?
