Hükümetin, BES’te ‘otomatik katılım’ konusunda çalışmalarını yoğunlaştırdığını söyleyen Hayatımız Sigortalı yazarı Murat Geylani Aktaş, asgari ücretli kesim için sistemin cazibesini artıracak uygulamalardan örnekler verdi.
Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) geliştirmeyi, katılımcı sayısını artırmayı hedefleyen hükümetin, ‘otomatik katılım’ konusunda çalışmalarını yoğunlaştırdığını söyleyen Hayatımız Sigortalı yazarı Murat Geylani Aktaş, 21 Haziran 2016’ya kadar bitirilmesi planlanan çalışmalar ile otomatik katılımın esasları ve nasıl uygulanacağı konusunda detaylı analizler yapıldığını ifade etti. Otomatik katılım konusunda üç şehirde pilot uygulamaya başlandığını belirten Aktaş, otomatik katılım sisteminin nasıl çalıştığıyla ilgili bilgi verdi. Aktaş, köşe yazısında BES’te otomatik katılıma nasıl dahil olunacağı, işveren ve devlet katkısının olup olmayacağına dair bilgiler, asgari ücretli kesim için sistemin cazibesini artıracak uygulamalarla ilgili de örnekler verdi. Murat Geylani Aktaş, yazısında şu ifadelerde bulundu:
Devlet katkısıyla 6 milyon kişiye ulaşan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), mevcut durumda hız kaybetmeye başlamıştı. Bunu gören ve sistemi geliştirmeyi, katılımcı sayısını artırmayı hedefleyen hükümet, ‘otomatik katılım’ konusunda çalışmaları yoğunlaştırdı. Yurtdışında çeşitli ülkelerde uygulanan otomatik katılım sistemi, hükümetin 2016 yılı Eylem Planı’nda yer aldı. 2015 yılı içerisinde pilot uygulama başlatıldı. Buradan gelen veriler otomatik katılım sisteminin uygulanabileceğini gösterdiği gibi, oldukça yüksek oranda gerçekleşen sistemde kalma oranı çalışmaların hız kazanmasını sağladı. 21 Haziran 2016’ya kadar bitirilmesi planlanan çalışmalar ile otomatik katılımın esasları ve nasıl uygulanacağı konusunda detaylı analizler yapılıyor.
Üç şehirde pilot uygulama başladı
Otomatik katılım konusunda 2015 yılı içerisinde İstanbul, Bursa ve Tekirdağ’da pilot uygulama başlatıldı. Pilot uygulamaya dahil olan 7 işveren ve 604 çalışan BES’e otomatik olarak kaydedildi. Çalışanlara isterlerse 60 gün içerisinde sistemden ayrılabileceklerine dair bilgi verildi. Pilot uygulama süresince sadece 4 çalışan BES’ten ayrılmayı tercih etti. Yüzde 99’a ulaşan başarı oranı otomatik katılım konusunda hükümeti cesaretlendirdi. Peki, otomatik katılım sistemi nasıl çalışıyor? Otomatik katılım sisteminde işe başlayanlar işverenin anlaşmalı olduğu BES şirketinde bir plana dahil oluyor. Ücretinden belli oranda yapılan kesintiler bu plan dahilinde sisteme aktarılıyor. Sisteme katılım için bir zorunluluk yok. Sistemden ayrılmak isteyenler kendilerine sunulan cayma dönemi içerisinde hiçbir hak kaybına uğramadan sistemden çıkabiliyorlar. Kendilerinden yapılan kesintiler iade ediliyor. Otomatik katılım sistemi ABD, İngiltere, Yeni Zelanda, İtalya, Avustralya gibi ülkelerde uygulanıyor. Sistem işe başlayan çalışanların, bir bireysel emeklilik planına dahil edilmesi ile başlıyor.
İşveren katkısı başarıda önemli
İki türlü uygulama söz konusu. Birincisinde sadece çalışanın ücretinin belli bir oranında kesinti yapılarak BES hesabına aktarılıyor. İkinci uygulamada ise hem çalışan hem de işverenin belli bir oranda katkısı söz konusu. Yüzde 1 gibi düşük oranlarla başlayan işveren katkısı yıllar geçtikçe artıyor. İşverenin de katkısının olduğu sistemlerde başarı şansı daha da yükseliyor. Çünkü çalışanlar sistemden ayrıldıklarında işveren katkısından mahrum kalıyor. Ayrıca bu sistem çalışan memnuniyetini artırdığı gibi işyerine bağlılığı da güçlendiriyor. Şirkete sadakati artırıyor. Uluslararası otomatik katılım örneklerinde çalışanların belli bir ‘eşik değer’ üzerinde gelir elde etmeleri isteniyor. Eşik değer altında ücreti olan çalışanlar için otomatik katılım uygulanmıyor. Ülkemizdeki uygulamada henüz otomatik katılım için gerekli olan eşik değerin ne olacağına dair bir veri yok. Ancak gelecekte, emeklilik dönemlerinde en büyük sıkıntıyı çeken kesimin asgari ücretli kesim olacağı düşünüldüğünde onlar için de sistemin cazibesini artıracak uygulamalar geliştirilebilir. Örneğin, asgari ücret düzeyindeki katılımcılara belki devlet katkısı ödemesi yapılmaz ama ücretlerinden yapılan vergi gibi kesintiler (belki belli bir yüzdesi) direk olarak BES’e aktarılabilir.
Devlet katkısı da olabilir
Üzerinde çalışılan otomatik katılım sisteminde devlet katkısını da içerecek bir düzenleme üzerinde duruluyor. İşveren tarafından bir katkı söz konusu olup, olmayacağı henüz netleşmiş değil. Ama, yukarıda da bahsedildiği gibi işveren katkısı sistemde kalmayı destekleyici bir unsur. BES’e otomatik katılım uygulayan uluslararası şirketlerde çalışanların BES konusunda bilgilendirilmeleri önem taşıyor. BES’in fayda ve avantajlarının farkına varan ve kafalarındaki sorulara cevap bulabilen çalışanların sistemde kalış süresi uzuyor, sistemin başarı olasılığı artıyor.
