2013 yılı başında devlet katkılı yeni döneme merhaba diyen ve 18 yaş üstü tüm Türk vatandaşlarının yararlanabileceği Bireysel Emeklilik Sistemi, 10. yaşını kutluyor. 2013 yılında yepyeni bir döneme merhaba diyen Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), sigorta sektörünün olduğu kadar tüketicinin de önemli gündem maddelerinden birini oluşturuyor. Ülkemizde 27 Ekim 2003’te başlayan Sistem, 10. yaşını kutluyor. 1 Ocak’ta devlet desteğini de arkasına alan BES, yüzde 25’lik devlet katkılı yeni dönem ile tam manasıyla büyük bir patlama yaşadı. Öyle ki, 2013 yılına Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerine göre 3 milyon 128 bin 130 katılımcı ile başlayan Sistem, 10. yaşında 4 milyon katılımcıya koşuyor. Yılbaşından beri 710 bin katılımcıya kavuşan Sistem’de 18 Ekim tarihli EGM verilerine göre 3 milyon 905 bin 468 katılımcı bulunuyor. Böylelikle, Sistem’de 4 milyona yaklaşan toplam katılımcı sayısının yaklaşık yüzde 20’sine yakını 2013 Ocak-Eylül döneminde sisteme katılmış oldu.
Herkese kucak açtı
Bireylerin tasarruf alışkanlığının artırılması amaçlanan yeni dönem ile birlikte BES’in avantajları da bir hayli arttı. Öncelikle, katılımcıların yatırdıkları her 100 TL’ye karşılık olarak devlet, katkı payı tutarının yüzde 25’i kadar ek bir tutarı yani 25 TL’yi katılımcının adına aktarıyor. Bir katılımcının bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı ise o yılın brüt asgari ücret tutarının yüzde 25’ini geçemiyor. Sistemde 2013 yılı öncesinde devletin vergi teşvikinden sadece vergi mükellefi vatandaşlar faydalanabiliyordu. Yeni dönem ile birlikte Sistem’de, vergiden muaf olan ev hanımı, öğrenci gibi toplumdaki çok geniş kesimlere de kucak açılmış oldu. Kısaca, artık sistem 18 yaş üstü tüm Türk vatandaşlarına için cazip hale geldi.
Sistem, güvenilir ve şeffaf
Sistemin devlet tarafından da kontrol ediliyor olması, katılımcılar için ayrıca bir avantaj yaratıyor. Öncelikli olarak emeklilik şirketlerinin hareketleri, sigorta sektörünün bağlı olduğu Hazine Müsteşarlığı tarafından izleniyor. Katılımcıların emeklilik birikimleri ise Takasbank hesaplarında korunuyor. Böylelikle, katılımcılar da hesaplarını Takasbank üzerinden istedikleri zaman sorgulama şansına da sahip oluyor.
Yatırım yapılacak fonlar arttı
Bireysel emeklilik katılımcıları, emeklilik şirketlerinin kendilerine sunduğu fonlardan dilediklerini, istedikleri oranda seçebiliyor ve yılda 6 kere fon bileşimlerini değiştirebiliyor. Katılımcının tercih ettiği fonlar, risk seviyelerine göre özel portföy yönetim şirketleri tarafından yönetiliyor. Sektörde şu anda hisse senedi, kamu iç borçlanma araçları, kamu dış borçlanma, likit, uluslar arası borçlanma araçları, dengeli ve esnek fonları bulunuyor. BES’te yeni dönem ile birlikte mevcut fon çeşitliliğinin ve emeklilik fonlarının yatırım yelpazesinin genişletilmesine olanak sağlanmasıyla altına dayalı fonlarda portföydeki yerini aldı. Temelde risk algısının yönlendirdiği üç tip fondan söz edilebilir. Birincisi düşük riskli fonlar, ikincisi orta riskli fonlar ve sonuncusu da yüksek riskli fonlar. Düşük riskli fonlar, getirisi sabit getirili menkul kıymetlere endeksli yatırım fonlarını tanımlarken kullanılan bir ifadedir. Orta riskli fonlar ise daha çok esnek ve karma fon olarak adlandırılan ve belirli bir ölçüde risk taşıyan fonlardır. Yüksek riskli fonlar da, hisse senedi fonları gibi kısa ve orta dönemde yüksek getiri sağlayabileceği gibi negatif getiri getirme olasılığı da olan yatırım araçlarıdır. Katılımcıların hangi tip fonu seçeceğine ilişkin yönlendirme yapılan risk getiri analizi ise BES lisanslı aracıları tarafından gerçekleştiriliyor. Sektörde, bireysel emeklilik şirketi sayısı 17’ye ulaşırken, portföy yönetim şirketlerinin sayısı 41’e yükseldi. Şirketler nezdinde yönetilen fon sayısı ise 211 oldu.
Devlet katkısı 700 milyon TL’yi geçti
Bireylerin sisteme katılmasında motive edici gücü oluşturan devlet katkısı da 13 Eylül itibariyle 700 milyon TL’yi aşarak, 707.2 milyon TL olarak gerçekleşti. Yine, EGM’nin 18 Ekim verilerine göre, sistemdeki toplam katkı payı tutarı 20 milyar 639,5 milyon TL, yatırıma yönlenen tutar ise 20 milyar 181,2 milyon TL’ye ulaştı. 18 Ekim itibariyle sistemde toplam katılımcı sayısı itibariyle 746 bin 562 katılımcıya sahip Garanti Emeklilik ve Hayat lider durumda bulunuyor. Garanti Emeklilik’i 710 bin 262 katılımcı ile Anadolu Hayat Emeklilik izliyor. Toplam fon tutarı açısından ise sistemde 4 milyar 937.2 milyon TL fon büyüklüğüne sahip Anadolu Hayat ve Emeklilik ilk sırada yer alıyor. AHE’nin arkasından 4 milyar 737,3 milyon TL fon tutarına sahip AvivaSA Hayat ve Emeklilik geliyor.
2023 yılında fon büyüklüğü hedefi 350 milyon TL
Sistem’de hızla artan katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü, sektör temsilcilerinin de hedeflerini yükseltmesini sağladı. Cumhuriyet’imizin kuruluşunun 100’üncü yılında Bireysel Emeklilik Sistemi de 20’nci yılını tamamlayacak. Yetkililer, Sistem’in 2023 yılında 11,3 milyon katılımcı ve 350 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşacağını öngörüyor.
BES ile sahip olunan haklar
• Katılımcıların yararlanacağı azami devlet katkısının tutarı yıllık brüt asgari ücretin 25’i ile sınırlı. Kişilerin devlet katkısını alabilmesi için sistemde en az 3 yıl kalması gerekiyor.
• 3 yıldan sonra sistemden ayrılanlar devlet katkısının yüzde 15’ini, 6 yıldan sonra yüzde 35’ini, 10 yılını doldurmakla birlikte 56 yaşını tamamlamadan ayrılanlar ise yüzde 60’ını alabiliyor.
• Devlet katkısının tamamını alabilmek için 10 yıl ödeme yapmak ve 56 yaşını tamamlamak gerekiyor.
• Giriş aidatının peşin olarak alınacak kısmı, azami bir yıl içinde taksitler halinde tahsil edilebilecek.
• Giriş aidatının başka bir şirkete aktarım veya sistemden ayrılma halinde katılımcının birikimlerinden indirilmesinin gerektiği durumlarda, bu indirim hesaptaki birikimlerin anapara kısmından yapılacak.
• Katılımcının katkı payı ödemeye ara vermesi durumunda yönetim gideri kesintisi, birikimin anapara kısmı üzerinden yapılacak.
Kesintiler düştü
• Yeni düzenlemelere göre, azami olarak yatırılan katkı payının yüzde 8’i olan yönetim gideri (YG) kesintisi yüzde 2’ye düşürüldü.
• Yıllık yüzde 3,65 olarak uygulanan fon işletim gideri (FİG) kesintisi ise azami yüzde 2,28 olarak belirlendi.
• Mevcut sistemde; bireysel emeklilik şirketleri teklif formunun imzalandığı ayda geçerli olan aylık asgari brüt ücretin yarısını (ABAÜ/2) aşmamak kaydıyla alınan giriş aidatı ise aylık brüt asgari ücretin yüzde 10’unu aşamayacak.
• Katkı payı ödemesine ara vermesi durumunda, bireylerin birikimlerinden ara verilen her ay için 2 TL’yi aşmayacak şekilde ek YG kesintisi yapılacak.
