Sigorta Eksperi Mustafa Nazlıer, çok uzun süredir sigorta eksperliği mesleğine katkı sağlayacak düzenlemelerin yapılmadığını söylüyor.
Nazlıer, Hayatımız Sigortalı Dergisi’nde yayınlanan köşe yazısında, sigorta eksperliğinin reel piyasa koşullarına uyum sağlamak için radikal değişikliklere acil ihtiyaç duyulduğunu vurgulayarak, mesleğin iyi bir zamanlama ve doğru aksiyonlara ihtiyacı olduğunu belirtiyor.
Nazlıer’in değişikliklerin doğru zamanda ve doğru şekilde olmasının sonucu belirleyeceğine vurgu yaptığı yazısı şöyle:
Ülkemizde yetki belgesi ile yapılan, hizmete dayalı fazla sayıda meslek grubu bulunuyor (avukatlık, muhasebecilik, gümrük müşavirliği, gayrimenkul değerleme uzmanlığı gibi…). Söz konusu mesleklere ait belgelerin alınabilmesi için ilgili kurum ya da birimlerce ihtiyaca göre ülke veya bölge çapında yapılan sınavlarda başarılı olanlar, başvurmuş oldukları mesleğe giriş yapıyorlar.
Yetki belgesi ile yapılan mesleklerin sınavlarına başvuru için aranan özelliklerin en başında, başvurulan mesleğin ilgili olduğu üniversitelerin belirlenen bölümlerinden mezun olmak koşulu aranıyor. Başvurular için aranan diğer ortak özellikler ise;
- TC vatandaşı olmak,
- Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunmak,
- Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
- Takdirli suçlar hariç olmak üzere, affa uğramış olsalar dahi ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, ihtilas, irkitap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtacilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve ishilak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmamak,
- Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkartılmış olmamak,
- Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak olarak sıralanmıştır.
Ayrıca, yukarıda detayı verilen özeliklere sahip kişilerin başvurmak istedikleri meslekler için özel şartlarda bulunuyor. Şöyle ki;
Avukatlık
- Üniversitelerin hukuk fakültelerinden mezun olmak,
- Avukatlık stajını tamamlayarak staj bitim belgesi almak (Avukatlık stajı 1 yıl olup ilk 6 ayı mahkemelerde, kalan 6 ayı ise en az 5 yıl kıdemli bir avukat yanında),
- Levhasına yazılmak istenen baro bölgesinde ikametgahı bulunmak,
- Kanuna göre avukatlığa engel bir hali bulunmamak.
Serbest muhasebeci, mali müşavir
- Üniversitelerin Hukuk, iktisat, Maliye, İşletme, Muhasebe, Bankacılık, Kamu Yönetimi ve Siyasal Bilimler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak veya ilgili bilim dallarında lisansüstü seviyesinde diploma almak,
- Staj amacı ile serbest muhasebeci, mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında iki yıl çalışmış olmak,
- Serbest muhasebeci, mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak.
Gümrük müşavirliği
- Üniversitelerin hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilimler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumu’nca tasdik edilmiş yabancı öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak,
- 3 yıl süre ile gümrük müşavir yardımcılığı yapmak (Gümrük müşavir yardımcılığı sınavına girebilmek için aşağıdaki özel şartlar dışında, 3 yıl süre ile staj amacı ile gümrük müşavirinin yanında çalışmak),
- Yapılan sınavı kazanmış olmak.
Gayrimenkul değerleme uzmanlığı
- En az lisans seviyesinde mezun olmak,
- 3 yıl süre ile gayrimenkul değerlemesi alanında çalışmış olmak,
- Yapılan sınavı kazanmış olmak.
Yukarıdaki örnekler hizmete dayalı mesleklerdir. Bu kriterler çok uzun geçmişe dayanan tarihsel tecrübeler ile belirlenmiştir. İncelenirse sigorta eksperliği mesleği için de benzer uygulamalar 2000’li yıllar öncesinde aynı kalite düzeyindedir (Bkz. 2002 ve öncesi tüm yönetmelikler).
Zamanla meslek standardı belirleme isteği günün koşullarına göre güncellenme gerekliliği kaçınılmaz olmuş ancak makro düzenleme yerine detaylara girilerek meslek yapısının bozulmasına yol açılmıştır. İlgi çekici olan ise Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) ile ilgili mükemmel çalışma örneğinin varlığına rağmen yapılıyor olmasıdır. TARSİM eksperlerine ilişkin bölüm aşağıdaki şekildedir.
Havuz tarafından teminat altına alınacak riskler
MADDE 24 – (1) Kapsama alınacak bitkiler, bitkisel ürünler ve seralar, tarımsal yapılar, tarım alet ve makineleri ile çiftlik hayvanları için kuraklık, dolu, don, sel, taban suyu baskını, fırtına, hortum, deprem, heyelan, yangın, kaza ve zararlılar ile hayvan hastalıklarının neden olacağı zararlar ve/veya tarım sektörü bakımından önemli görülecek diğer riskler, Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nca belirlenir.
Havuz eksperi ve eğitimi
MADDE 25 – (1) Kurulun, Kanun kapsamında hasar tespit işlemlerine ilişkin olarak belirleyeceği usul ve esaslar doğrultusunda yapılacak risk inceleme ve hasar tespiti organizasyonunda görev alacak Havuz eksperlerinin eğitimi, Bakanlığın koordinasyonunda Şirket ile işbirliği halinde yapılır. Eğitim sonrası başarılı olanlar Bakanlık tarafından verilecek Tarım Sigortaları Havuzu Eksperlik Eğitim Belgesi ve aşağıdaki belgelerle birlikte Müsteşarlık nezdindeki Havuz eksperlik siciline kaydolmak amacıyla başvurur:
a) Nüfus cüzdanının örneği.
b) Öğrenim belgesinin noter onaylı örneği.
c) Düzenleniş tarihi altı aydan eski olmayan ikametgah belgesi.
ç) Düzenleniş tarihi altı aydan eski olmayan ve arşiv kaydını da içeren adli sicil belgesi.
d) İflas veya konkordato ilan edilmediğine dair belgeler.
e) Son altı ay içinde çekilmiş beş adet vesikalık fotoğraf.
(2) Gerekli belgeleri tamamlayarak birinci fıkrada belirtilen sicile kaydolunanlara Müsteşarlıkça Tarım Sigortaları Havuzu Eksperlik Belgesi verilir.
(3) Havuz eksperlik siciline kayıt olanlar, 7397 sayılı Kanunun 38’inci maddesinin 3 ve 4’üncü bentlerine uygun olarak tarım sigortaları kapsamında risk inceleme ve hasar tespit işlemlerinde görev alabilir.
(4) Sigortaya kabul öncesinde çiftlik hayvanlarının risk inceleme işlemleri veteriner hekim ve zooteknist ziraat mühendisi, sigortalı çiftlik hayvanlarının hasar tespit işlemleri ise veteriner hekim tarafından yapılır.
(5) Bitkiler ve bitkisel ürünlerin hasar tespit işlemleri öncelikle ziraat mühendisi, ziraat mühendisi bulunmaması durumunda ise ziraat teknikeri ve ziraat teknisyeni tarafından yapılır.
(6) Risk inceleme ve hasar tespit işlemleri ile ilgili olarak tereddütlerin bulunması halinde, bu tereddütler Kurulca karara bağlanır.
(7) Su ürünleri sigortalarının risk incelemeleri, su ürünleri mühendisi, su ürünleri bölümü mezunu ziraat mühendisleri, balıkçılık teknoloji mühendisi ve veteriner hekimler; hasar tespitleri ise veteriner hekimle birlikte su ürünleri mühendisi, su ürünleri bölümü mezunu ziraat mühendisleri, balıkçılık teknoloji mühendislerinden birisi tarafından yapılır.
TARSİM eksperlerinin Levha kayıtları incelenirse tümünün ziraat mühendisi ve veteriner hekim olduğu görülecektir.
Avrupa Birliği üyesi ülkelerde de eksper seçimi, eğitimi ve belgelendirilmesi benzer koşullardadır. Örnek olarak Kara Araçları Kaza Ekspertiz Sertifikasyonu için kısaca birkaç husustan bahsedecek olursak;
- Avrupa Norm DIN EN ISO / IEC 17024 ile standardı belirlenmektedir,
- Kaporta ya da Motor Mekanik Ustalık Belgesi aranmaktadır (Mesleki etkinlik).
Hem standardı kesin olarak belirlenmiş durumdadır hem de kesin olarak ‘meslekten geliyor olma şartı aranır. ( http://www.zak-ev.de )
Sonuç olarak;
- Düzenlemeler makro yapılmadıkça her türlü reel piyasa değişiminde yeni düzenlemeye ihtiyaç doğar,
- Eksperlik mesleğinin ihtisaslaşması için mesleklerden gelmesine/seçilmesine önem verilmelidir.
- Oto ve oto dışı kesinlikle her ortamda ayrı tutulmalıdır. Birbiri ile hiç ilgilisi kalmamış uygulamaların tamamen değiştiği ortamda birlikte temsil edilmeleri olanağı da ortadan kalkmıştır. Reasürans ve sigorta şirketlerinin tamamında ve evrensel tüm uygulamalarda da bu böyledir.
- Katılım ve seviye sınavı her yıl düzenli olarak yapılmalıdır. Oto dışı sigorta eksperliğinde sayısal çokluk kaliteyi artıracaktır. Oto dışı branşlarda konusunda uzman olmayan doğal olarak çok kısa sürede sektör dışında kalmaktadır. Oto dışı profesyonel uygulamaları çok daha belirgin ve etkindir.
- Oto ve oto dışı meslek örgütlenmesi mutlak ayrıştırılmalıdır.
- Ülkemiz sigorta sektöründe artan yabancı sermaye etkisi uluslararası yapılanmayı öne çıkarmaktadır. Yurt dışı reasürörler Türkiye pazarlarında sunduğumuz sigorta eksperliği hizmetleri için mesleki sorumluluk poliçesini sorgulamaktadırlar. Kendi pazarlarımızda iş yapabilmek için yurtdışından bu poliçeleri yaptırmaktayız. Buna rağmen halen yasa ve yönetmelikler uluslararası düzeye getirilememiştir. Oto ve oto dışı branşlarda sunulan hizmetin sorumluluk taşıması gerektiğini çok uzun süredir belirtmekteyiz. Çok daha önceden poliçe ve wordinglerini de hazırlayarak ilgili makamlara sunulduğunu belirmemiz gerek.
- Kesinlikle sigorta sektörünün içinden mesleğe katılımın önü açılmalı ve hatta teşvik edilmelidir. Hasar servisi ve teknik departman gibi sigorta ve reasürans şirketlerinin ilgili bölümlerinde çalışanlarının mesleğe katılımı teşvik edilmelidir. Meslek standardı, bilgi, tecrübe ve niteliğinin artırılması için kaçınılmazdır.
- Üniversitelerin sigortacılık ile ilgili bölümlerinden mezun olanlarının mesleğe girişi ve tercih edilmesi için her iki tarafa da mutlak cazibe yaratılmalıdır.
Sigorta eksperliği mesleğinde çok uzun süredir katkı sağlayacak belirgin düzenlemeler yapılmadığından reel piyasa koşullarına uyum sağlamak için radikal değişikliklere acil ihtiyaç duyuluyor. Özellikle oto ve oto dışı ayrımı kaçınılmaz hale gelmiştir. Yeni düzenlemeler ile yapılandırılacak sigorta eksperliği mesleğinin sektöre katkısı fazla olacaktır. Bunu sağlamak için evrensel uygulamaları gözetmek, yerel pazarları incelemek,
