Sigorta sektörünü yakından izleyenler, son yıllarda sürekli sigorta şirketlerinin genel müdürlüklerinin büyük, görkemli rezidanslara taşındığı haberleri ile karşılaşıyor. Bir zamanlar, hanların içinde faaliyet gösteren sigorta şirketleri için bu gerçekten de çok önemli bir değişim. Hayatımız Sigortalı Dergisi yazarlarında Fatih Kahya da bu ayki yazısında sigorta şirketlerinden örnekler vererek, hanlardan rezidanslara geçişin hikayesini anlattı.
Bizde modern sigortacılığın kökleri zaman olarak Osmanlı dönemine, mekan olarak Osmanlı’nın Wall Street’ine, Voyvoda Caddesi’ne uzanır.
19’uncu yüzyılda dünya genelinde olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de ticaret hacmi artmıştı. Kapitülasyon antlaşmaları, Osmanlı topraklarında yabancı tüccarların ticaret yapmalarını kolaylaştırmıştı. Yabancı tüccarların ticaretlerini daha güvenli yapma ihtiyacı, sigortacılığın zeminini oluşturdu. Ticaret gelişti, yaşam tarzı değişti. Modernite her alanda kendini hissettirdi. Ticaretin, bankacılığın, finans sektörünün en yoğun olduğu yer Galata’ydı. (Galata, Osmanlı Devleti’nden önce Bizans döneminde de önemli bir ticaret merkeziydi.) Modern yaşamın aynası ise Pera (Beyoğlu) idi.
Bugün Karaköy denilen mevkide Bankalar Caddesi olarak bilinen Voyvoda Caddesi (ve çevresindeki sokaklar) Osmanlı döneminde finans kurumlarının gözdesiydi. Voyvoda Caddesi bu özelliğini erken Cumhuriyet döneminde de korudu. Burada yer tutmak ekonomik olarak büyük bir avantaj sağladığı kadar önemli bir prestijdi de.
Osmanlı döneminde sigortacılar da ilk temsilciliklerini bu bölgede açtılar. Zamanla sigortaya olan rağbet arttı. Sigortacılar önce bulundukları hanlardaki oda sayılarını artırdılar. Öyle bir zaman geldi ki birkaç oda bile sigortacılara az gelir oldu. Sonra bazı şirketler kendi hanlarını inşa ettiler. İnşa ettikleri hanlarda bir veya birkaç kata yayıldılar, diğer odaları farklı kişilere kiraladılar.
Sigorta şirketinin adıyla anılan hanlar
Sözünü ettiğimiz bölgede bazı hanlar bizzat sigorta şirketleri tarafından inşa edildikleri için o sigorta şirketinin adıyla anılıyorlardı. Bazıları ise bizzat sigorta şirketi tarafından inşa edilmiş olmasa da bir sigorta şirketinin ismiyle anılır olmuşlardı. İşte o hanlardan bazıları:
Generali Han Generali
Sigorta şirketi önceleri farklı hanlarda faaliyet gösteriyordu. 1910 yılı itibariyle Voyvoda Caddesi’nde inşa ettirdiği büyük handa faaliyet göstermeye başladı.
Bozkurt Han
Adını ilk olarak Sultan Abdülaziz’in oğlu Yusuf İzzeddin Efendi’den alan han, 1880’lerin sonundan 1903’e kadar Yusuf İzzeddin Han yanında Gümüşlü Han olarak anılmıştır. 1930 yılında Bozkurt Sigorta şirketi, Bahtiyar Han’dan buraya taşınmış ve bu tarihten itibaren Bozkurt Han olarak bilinmiştir.
Şark Han
Yıkılan iki ahşap binanın yerine Michel Nouridjan tarafından inşa edilmiş. (Binanın sahipleri Mahmud Nedim Bey ve Michel Nouridjan’dır.) İtibar-ı Milli Bankası tarafından kullanılan binanın zemin katına 1920’lerde İstanbul Zahire Borsası taşınmış. 1923 yılında Riunione Adriatica di Sicurita, L’Orient (Şark) Sigorta Şirketi’ni kurdu. Bu han kendisine bir merkez binası arayan Şark Sigorta’nın dikkatini çekti. Şark Sigorta 1925’te binanın yarısını Mahmud Nedim Bey’den, diğer yarısını da 1926’da Nouridjan’lardan satın aldı. 1976’ya kadar Şark Sigorta tarafından kullanıldı. 1997 yılında satıldı.
Ankara Sigorta Hanı
1906-1907 yıllarında inşa edilmiş ve uzun yıllar Adalet Han olarak bilinmiştir. 1954 yılından itibaren Ankara Sigorta şirketinin idare merkezi olarak kullanılmıştır.
Güven Sigorta
1936 yılında İtimad-ı Milli Sigorta şirketi, Sümerbank ve Emlak Kredi Bankası tarafından satın alınmış ve Güven Türk Anonim Sigorta Sosyetesi kurulmuştur. Güven Sigorta binası önceleri Bağdat Han ve İtimad-ı Milli Han olarak bilinen hanların üzerine inşa edilmiştir. Voyvoda Caddesi’ndeki bu iki han üzerine inşa edilen Güven Sigorta binasının temeli 1975’te atılmış, inşası 1977’de tamamlanmıştır.
Ünyon Han
Voyvoda Caddesi’nde 12,14 ve 16 kapı numaralarına sahip binalar, 1910 yılında yıkılmış ve 1911’de L’Union de Paris Sigorta şirketi tarafından yaptırılmıştır. Yakın geçmişte Tütün Bank tarafından satın alındığı için günümüzde Tütün Han olarak bilinmektedir. Örnekleri artırmak mümkün. Karaköy meydanındaki Nordstern Han da bu örneklerden biridir.
Şimdi zaman değişti, sektör büyüdü. Bankalar Caddesi sektöre dar geldi. Şirketler hanlara sığmaz oldu. Bir zamanlar hanlar inşa eden veya hanlara adını veren sigorta şirketleri mazide kaldı. Şimdi o şirketlerden bazıları tarih oldu, sadece esamesi kaldı. Yaşayakalanları da lüks rezidanslarda mesken tuttu. ABD’nin Wall Street’i, Osmanlı’nın Voyvoda Caddesi vardı. Şimdi finans ve sigorta sektörüne her yer Voyvoda Caddesi.
