Hayatımız Sigortalı Yazarı Fatih Kahya, derginin Temmuz ve Ağustos ayı sayılarındaki ‘Sigortacılığın Dünü’ köşesinde ‘Sigorta Prodüktörleri Talimatnamesi’ni kaleme aldı.
1942 yılında yayınlanmış olan Sigorta Rehberi adlı kitapta ‘Sigorta Prodüktörleri Hakkında Talimatname’ yer almaktadır. Talimatnamede ‘prodüktör’, herhangi bir sigorta şirketinin doğrudan doğruya çalışanı olmayan, ancak sigorta yaptıracak kişilere sigorta hakkında bilgi vererek, komisyon karşılığında şirket ile şahıs arasında aracılık yapan kişi olarak tanımlanmıştır. Kitapta ayrıca böyle bir talimatnamenin hazırlanmasının gerekçeleri anlatılmış; biz de bu yazımızda bu gerekçelere yer vereceğiz.
Talimatname hazırlanmasının sebepleri nedir?
Sigortacılığın gittikçe gelişmekte olması ve imzalanan poliçelerin birçok faydaları netice vermesiyle sigorta prodüktörleri memleketimizde de önem kazanmış bulunmaktadır. Sigorta prodüktörlüğünün sigorta sanayiinin gelişmesinde sahip olduğu öneme binaen hemen bütün memleketlerde sigorta aracıları hakkında kanunlar, nizamnameler ve talimatnameler mevcuttur. Mal ve mülkünün emniyetini, şahsının ve ailesinin kaza ve kaderin darbelerine karşı himayesini sigortadan bekleyen kişiler bir uzman tarafından aydınlatılmadıkça, bütün teknik şartları içeren bir sigorta sözleşmesinin hazırlanma ve imzalanma imkânını her zaman bulamazlar.
Sigortalı, imzaladığı sigorta sözleşmesi konusunda emin olabilmek için bunun hazırlanmasını bir uzmana havale etmek ihtiyaç ve zaruretindedir. Bunun için de sigorta tekniğine hâkim tecrübeli bir prodüktöre müracaat etmek zorundadır. Uzun zamandır sigorta prodüktörlerinin rolü, sigortalı ile sigortacıyı temasa geçirmeye indirgenmiş ve vazifesi sigortacıya, sigortalının isim ve adresini ve tehlikeye ait özet bilgiyi içeren bir teklifnameyi vermekten ibaret kalmıştır. Halbuki sigortacılığın gelişmesiyle zamanımızda sigorta aracılarının rolü ve vazifesi bundan ibaret değildir. Meslekten yetişmiş, tecrübeli bir sigorta aracısı sigortalıyı ihtiyaçları ve bu ihtiyaçları tatmin edecek sigorta şartları hakkında aydınlatmakla yükümlüdür.
Sigorta prodüktörlüğü serbest
Sigorta prodüktörü sigorta şekilleri hakkında sigortalıya açıklama yapar ve bunlardan tehlikenin mahiyetine ve vaziyetine en elverişli ve en uygun olanına işaret eder. Sigortalının tehlikeler hakkında verdiği bilgiye göre sigorta sözleşmesini düzenler. Bundan başka, hasar vukuunda sigortalının menfaatlerine en uygun şekilde halledilmesine çalışır ve bu konuda sigortacı nezdinde icab eden teşebbüsleri icra eder. Özetle; sigorta aracısı, sigorta sözleşmesi hükümlerinin yerine getirilmesi konusunda verilen akitlerin menfaatini korur ve bunlar arasındaki bağı temin eder. Ülkemizde halen sigorta prodüktörlüğü serbest olduğu için sigorta tekniğine hakim olmayan her şahıs sigorta prodüktörü olabilir.
Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesine Dair Kanun’un tatbikini açıklayan talimatnamenin 15’inci maddesi sigorta prodüktörleri için Türk olmak, Türkçe konuşma ve yazmaya muktedir olmak şartını koymuştur. Mesleki hakimiyet ve bilgi ile mâli teminat aranmamıştır. Gerekli olan vasıflara sahip olmayan prodüktörlerin müzakere edecekleri sigorta şartlarının ve hazırlayacakları sigorta sözleşmelerinin sigortalının menfaatine ne derece uygun olacağını tahmin etmek güç değildir. Bu suretle teknik bilgisi bulunmayan şahısların sigorta prodüktörü olarak iş görmelerinden sigortalının ve netice olarak sigorta sanayiinin ve Hazine’nin zarar görmesi mümkündür.
Komisyon iadesi yasak
Bu nedenlerle sigorta prodüktörleri sigorta tekniğine hakim kimseler olmak zorundadır. Bu zorunluluk göz önünde tutularak Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi Hakkındaki Kanun’un 19’uncu maddesi hükümlerine uygun bir talimatname projesi hazırlanmıştır. Talimatnameye sigorta şirketlerine veya acentelerine doğrudan doğruya imzaladıkları sigortalara ait komisyonların tamamen veya kısmen sigortalıya iadesinin yasak olduğuna dair bir madde konmuştur. Bu madde hem sigortalının ve hem de Hazine’nin menfaati düşünülerek konmuştur. Alınacak komisyonların müşteriye iade edilmemesi hakkındaki yasak aynı zamanda ahlaki düşüncelere dayanmaktadır.
Talimatnameye hükümler konmuştur
Bir sigorta prodüktörü rekabet düşüncesiyle ve daha kolaylıkla müşteri bulabilmek maksadıyla aldığı komisyonlardan bir kısmını müşteriye bırakabilir. Bu da gayrimeşru bir rekabete yol açacağı, ahlaki prensiplere ters düşeceği kadar sigortalının menfaatine de uygun düşmez. Bu düşünceler neticesinde sigorta şirketleri veya sigorta prodüktörleri tarafından alınacak komisyonların tamamının veya bir kısmının müşterilere iade edilmemesi için talimatnameye hükümler konmuştur. Memleketimizde sigorta prodüktörlüğünün bir talimatname ile düzenlenmesi ve bir meslek haline getirilmesinin sigorta sanayinin gelişmesine hizmet edeceği gibi halkın ve Hazine’nin de menfaatine uygun olacağına şüphe yoktur.
Sigorta Prodüktörleri Talimatnamesinin maddeleri
Madde 1: Herhangi bir sigorta şirketinde doğrudan doğruya veya bilvasıta memur ve müstahdem olmayarak aracı sıfatıyla muhtelif sigorta kısımlarından istifade etmek isteyenlerden sigorta sözleşmesinin şartlarını müzakere ve tehlikelerin mahiyet ve özelliklerine göre sigorta teklifnamesini hazırlama yetkisini alan ve teşebbüslerinin neticesi olarak sigorta şirketlerine komisyonlarını almak suretiyle iş temin eden hakiki ve hükmi şahıslara sigorta prodüktörü denir.
Madde 2: Aşağıdaki yazılı şartları taşıyan her şahıs sigorta prodüktörü olabilir.
a) Türk olmak, medeni haklarına sahip ve Ticaret Kanunu’nun ikinci faslı hükümlerine göre ticari ehliyeti haiz bulunmak.
b) Sigorta prodüktörlüğünü düzenli bir sanat olarak yerine getirmek.
c) Mesleki ehliyeti olduğunu sınav neticesinde ispatlamak.
d) Mesleki taahhütlerine karşı teminat olmak üzere nakit veya devletçe kabul edilen esham ve tahvilat olarak 500 lira kefalet akçesi vermek.
e) Sigorta prodüktörü olarak, mevcut olan yerlerde sigorta prodüktörleri cemiyetine kayıtlı bulunmak.
Madde 3: Ticaret Bakanlığı, bu işle vazifelendirilmiş servis şefleri iş bu talimatnamenin ikinci maddesinin (a) ve (c) bentlerinde yazılı şartları şahsen yerine getirmek suretiyle hükmi şahısları sigorta prodüktörü olarak kabul ve tescil edebilir.
Madde 4: Sigorta prodüktörlüğü yapmak isteyen hakiki ve hükmi şahıslar Ticaret Bakanlığı’na bir beyanname ile müracaat ederler. Ticaret Bakanlığı iş bu talimatnamede yazılı vasıfları taşıyanları sigorta prodüktörü olarak meslek tablosuna kaydeder ve kendilerine aracılık vesikası verirler. Meslek tablosuna kaydedilen prodüktörlerden talimatnamede açıklanan şartları kaybedenlerin kayıtları silinir.
Madde 5: Talimatnamenin ikinci maddesinin (c) bendinde zikredilen sınavın icrası ve sınav heyetinin oluşturulması tarzları Ticaret Bakanlığı’nca belirlenir.
Madde 6: Talimatnamenin ikinci maddesinde açıklanan şartları yerine getirmeden prodüktörlük yapanlar 1149 sayılı Kanun’un 19. Maddesi’ne uygun olarak cezalandırılırlar. Vesikasız prodüktörlerden iş kabul eden sigorta şirketleri de 3392 Sayılı Kanun’un 10. Maddesi gereğince cezalandırılırlar.
Madde 7: Sigorta prodüktörlerinin teminat olmak üzere hükümete verdikleri kefalet akçeleri, işin terki halinde kendilerine veya vefatları halinde varislerine iade edilir. Kefalet akçeleri, Ticaret Bakanlığı’nca belirlenecek milli bankalarda muhafaza edilir.
Madde 8: Sigorta şirketleri, acenteleri ve hüviyet belgelerini taşıyan prodüktörler veya şirket memurları aracılığıyla müşteri bulabilecekleri gibi doğrudan doğruya gelen işleri de kabul edebilirler. Acenteler ve bilumum prodüktörlerce alınmakta olan komisyonun kısmen veya tamamen sigortalılara bırakılması yasaktır.
Madde 9: Sigorta prodüktörü portföyüne dahil işler üzerinde, bu portföye giren sigorta sözleşmelerinin süreleri devam ettikçe hak sahibidir. Sigorta prodüktörünün iş temin ettiği şirketten başka bir şirkete iş götürmek istemesi halinde, portföyüne dahil sigorta sözleşmeleri üzerinde hakkı iş bu maddenin 1. Fıkrasındaki şartlar dahilinde baki kalmakla beraber aynı işin başka bir şirkete nakli, sigortalının onayına bağlıdır.
Madde 10: Sigorta şirketlerinin teftiş ve denetlenmesine dair 1149 Sayılı Kanun’un tatbik suretine ait (9 İkinci teşrin) 1927 tarih ve 5789 sayılı talimatnamenin 15. maddesi kaldırılmıştır.
Madde 11: Bu talimatnamenin tatbikine Ticaret Bakanlığı memurdur.
