Sigorta eksperliği, oto eksperliği değildir. Oto eksperi söylendiği gibi sadece oto için eksperlik yapar. Sigorta süreci ile ilgili bir süreçte yer alamaz. Bu konuda ülkemiz tüm dünya uygulamalarında tektir. Oto eksperi kimdir, ne yapar? Evrensel yapısına göz attığımızda anlaşılır olacaktır.
Avrupa’da oto eksperliği Bu doküman hazırlanırken Avrupa Motorlu Araçlar Eksperler Birliği (FIEA) internet sitesinde yer alan bilgi ve belgelerden yararlanılmıştır. http://www.fiea.org
1. Almanya
Almanya’da yaşanacak bir kaza sonrasında sigortalı kendi eksperini seçme hakkında sahiptir. Alman yasalarına göre eksperler tamamen bağımsız ve başkalarından etkilenmeden görevlerini gerçekleştirmektedirler. Almanya’da sigorta şirketleri uzun süredir hasar süreçlerinde çok az rol almaktadır. Almanya’da araç eksperliği ile ilgili olarak yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Alman eksper dernekleri, kuruluşlar, akreditasyon kurumları, meslek örgütleri güçlerini birleştirerek ekspertiz branşlarında güçlerini birleştirerek bağımsızlığı ve kaliteyi artırmak için çalışmalar yaptılar ve bunun için gereksinimleri standartlaştırdılar.
Almanya’da otomotiv eksperliği yapan bir eksperin hazırlamış olduğu rapor antetli kısmı önemli bazı hususları açıklamak için yeterli içeriktedir.
Yukarıdaki raporu düzenleyen eksperin 4 farklı dernekten motorlu taşıtlar için bilirkişilik sertifikası mevcuttur. Bu sertifikalara hakkındaki bilgiler önemlidir.
BVSK, 1959 yılında kurulmuş Almanya’da serbest ve bağımsız otomotiv uzmanlarının en büyük derneğidir. Dernek üyeleri; hukuk, sigorta sektörü, savunma sanayi, tüketicinin korunması, otomotiv gibi dallarda hizmet vermektedirler. BVSK amacı profesyonel otomotiv uzmanı yetiştirmektir. Uzmanlar yüksek mahkemelerce tanınan bir mühendislik derecesi veya uzman mekanik eğitimi test yöntemleri uygulamaları içermektedir. Bu sayede BVSK bir otomotiv uzmanının raporlarının en yüksek kalitede olmasını garanti eder.
BVSK birçok kurum ve kuruluş ile ortaklık ve işbirliği içindedir.
IFS-ZERT, bilirkişiler için en önemli bilim kurumlarından biridir. Belgelendirme ve uzmanların denetimleri uluslararası standart olan “ ISO / IEC 17024 “ kriterlerine göre yapılmaktadır. Belgelendirme süreci için gerekli yeterlilikler aşağıda belirtilmektedir.
https://www.ifsforum.de/ifs-zert.html
Başvuru için aranan özellikler
- Otomotiv mühendisliği, makine mühendisliği veya elektrik mühendisliği alanında yükseköğretim kanunu uyarınca bir üniversitede en az altı dönem teorik eğitim alması ya da “ kfz – techniker “ ya da “ kaporta – boya ustaları “ olmaları gerekmektedir.
- Ehliyete sahip olması,
- 3 yıl “kfz – techniker “ iş deneyimi,
- 2 yıl bilirkişilik.
Sertifikasyon işlemi
- Yazılı / Pratik / Sözlü Sınav
- Başarılı olanlara: 5 yıl geçerli sertifika
Denetim işlemi
- 1 yıl içerisinde en az 3 gün eğitim
- Düzenli kalite kontrol denetlemeleri
Karayolu taşıtları Münih Çalışma Grubu (MAS): Münih üniversitesi eski hocaları tarafından kurulmuş, araç teknolojilerinin hızla gelişmesi ve bilgi paylaşımları için kurulmuş konferans ve seminerlerle düzenleyen bir dernektir.
IQ-Zert, IQ – Zert çeşitli alanlarda sertifikalar vermektedir. Bağımsız akreditasyon organı olarak bağımsız bir kalite kontrol yapmaktadır. IQ- Zert “ Alman Akreditasyon Konseyi “ üyesidir.
IQ-Zert otomotiv uzmanları için sertifikasyon
- Trafik kazaları sonrasında delil olarak kullanılmak üzere araştırma yapan otomobil uzmanları sertifikasyonu
- Trafik kazalarında sonra delil ve kaza canlandırması gerçekleştirmek için otomobil uzmanları sertifikasyonu
- Araç hasarları inceleme için otomobil uzmanları sertifikasyonu
Raporu hazırlayan eksperin dört ayrı derneğe üye olduğu görülmektedir.
Almanya’da otomotiv hasar incelemeleri, eksperlik ya da bilirkişilerin aşağıda belirtilen hizmetleri verebilmektedir;
- Kaza sonrası sorumluluk raporları
- Kasko raporları
- Kanıt Raporları – Teknik danışmanlıklar ve görüşler (Motorlar, şanzımanlar gibi parçaların fiziksel hasarları, gizli kusurlar, boya hasarları )
- Değerlendirmeler ( Klasik araçlar – motor sporları vs )
- İncelemeler ( Kullanılmış araçların incelenmesi, ithal edilen araçların incelenmesi, ikinci el araçlar için sertifikalar )
- Kiralama Raporları
- Denetim
- Değer Kaybı
- Özel Olarak LPG Dönüşümü Yapılmış Araçlarda Testler
Sonuç olarak Almanya’da eksperler gerekli mesleki ve eğitim şartlarını karşıladıkları zaman, IFS – ZERT, DEKRA, BVSK gibi kuruluşlardan alacakları sertifikalar ile oto eksperliği yapabilmektedirler.
Hasar anında sigortalı eksperini kendi seçmekte, istediği oto eksperine hasar tespiti yaptırabilmektedir. Yasalar ya da sigortacılık hukukunda eksperlik ile ilgili herhangi bir kanun bulunmamaktadır.
Eksper tanımı otomobil eksperi, kaza eksperi v.b olup kesinlikle sigorta eksperi değildir. Uygulama ve yasalar da bu yöndedir.
2. Hollanda
Hollanda’da hasar eksperleri yeterlilik kriterlerini ve eğitim derecelerini saptamak zorundadırlar. Aksi takdirde Nivre enstitüsüne kayıt yaptıramaz. Eğitimdeki standardizasyon amacı kalite standartlarını yüksek tutarak branştaki profesyonelliği arttırmak ve yüksek tutmaktır.
Eksper olabilmek için eğitim süreçleri iki ayrı seviyeden oluşuyor. İlk seviyede bütün adaylar temel eğitimi almak zorundadırlar. Temel eğitimde aday eksperin beceri ve yeterlilik seviyesi test ediliyor. İkinci aşamada ise aday eksperin seçtiği branşıyla ilgili detaylı eğitim veriliyor ve bilgileri test ediliyor. Eksper olduktan sonra eğitim süreci bitmiyor ve sürekli devam ediyor. Oto eksperleri branşlardan bir tanesidir. Aynı zamanda tarım, yangın, nakliyat, elementer branşlarında da seçimler yapabilmektedirler. Ancak her adayın bir branş seçme hakkı vardır. Nivre’ye eksper adayı olarak baş vurabilmek için en az 5 sene eksperlik adayı olduğu branşa ile ilgili iş tecrübesinin olması gerekmektedir.
Hollanda da sigortalı araçlar bir kazaya karıştığı zaman en kısa sürede hasarı sigortaya bildirmek zorundadır. Hasar bildiriminden sonra sigorta şirketi kendi eksperini ya da bir eksperi hasar tespiti yapmak için yetkilendirir. Sigortacının yetkilendirdiği eksper 1. eksper olarak nitelendirilmektedir. 1. eksper söz konusu hasarı inceledikten sonra hasar miktarını sigortalıya bildirir. Sigortalı 1. eksperin hasar tutarını kabul edebilir ya da itiraz etme hakkına sahiptir. Sigortalı itiraz ederse ikinci bir eksper görevlendirebilir. Sigortalı poliçe primi hesaplamasında itiraz durumlarında ikinci bir eksper talebine karşı prim ödemektedir. Bu sebepten dolayı sigortacı yasal olarak en az 1. ekspere ödediği masraflar kadar 2. eksperi maliyetlerini karşılamak zorundadır. Poliçelerde genellikle 2. eksperin ücretinin ne derece karşılandığı belirtilmektedir.
Eksper tanımı otomobil için olup, sigorta eksperi değildir.
3. Fransa
Araç eksperliği Fransa’da 1930 yıllarında gelişmeye başlamıştır. Amaç sigorta şirketlerine hizmet etmek yeni hasar tespiti yapmak, hasarı sebep olan kaynakları araştırmak, hasar miktarı hesaplamaları yapmak. 1960’lı yıllarda araç hasar eksperlik alanı gelişti çünkü motorlu taşıtlar için sigorta yapılması zorunluluğu getirildi. 1972’de ilk hasar uzman dereceleri unvanları verildi ve bu 1995 yılında bir diplomaya çevrildi. Hasar ihbarları zaman içinde düştü, çünkü arabalar daha güvenli ve daha sağlam imal edildi, yollar geliştirildi, yollarda uyarılar ve işaretçiler koyuldu, yasal önlemler alındı. Bu gelişmelerden sonra araç sigorta eksperleri çeşitli dallarda kendilerini geliştirdiler. Emniyet – güvenlik, filo denetimleri ve kusurların araştırılması gibi.
Günümüzde Fransa’da eksperler için ilk önce iki yıllık BTS programına ait AVA ya da MCI uzmanlık alanını bitirmek zorundadır. Sonra bir sene profesyonel araç tamiri tecrübesi edinmek şarttır. Bu durum 1 sene eğitimle de tamamlanabilir. Bu aşamalardan sonra “Trainee Expert” unvanı verilir. Yani stajer / eğitilen eksper unvanı verilir. Bu unvandan sonra 24 ay boyunca staj görmesi gerekmektedir. Ve oto ekspertiz firmasında ve teknik konular hakkında testten geçirilmektedir. Testi geçtikten sonra Fransa’nın ulusal eksper listesine ismi kaydediliyor. Bu liste Fransa bakanlığı tarafından kontrol edilmekte ve güncellenmektedir.
Fransa uygulama içeriği açısından farklı olsa da temel olarak oto konusundaki bilgisi esas alan eksperlik türüdür. Sigorta konularındaki bilgiyi esas almaz.
Sonuç ve değerlendirmeler
ABD ve Avrupa pazarlarında sektör yapılanması incelendiğinde bütünlük ve ortak anlayış dikkat çekicidir. Ülkemiz uygulamaları ile diğer pazar uygulamaları arasında ciddi fark vardır. Ülkemizde Sigortacılık Kanunu içinde yer verilen sigorta eksperliği, oto dışı içindir. Oto branşında sigorta sektörünün hizmet aldığı eksper türü oto eksperidir ve kesinlikle sigorta eksperliği ile hiçbir ortak yanı yoktur.
Sigorta eksperleri; tüm pazarlarda aynı amaç için benzer yapılanmalar ile hizmet vermektedirler. Hiç bir ülkenin yasal otoritesinin düzenlediği kanun içinde yer almazlar. Sigorta sektörü kendi pazar uygulamalarında fikir birliği içindedir. Ortak akıl etkindir. Sigorta eksperleri her türlü mesleki yetkinlikleri için kendi kurdukları dernek ve benzer mesleki örgütlenmeler ile sürekli gelişimi öne çıkarmıştır. Her ülke kendi içindeki dernek türevi mesleki örgütlenmelerini üst federasyon olan FUEDI altına toplamışlardır.
Sigorta Eksperleri Avrupa Federasyonu; federasyonun amacı sigorta endüstrisiyle ticari alanlarda sigorta eksperlerinin bağımsız ve tarafsız mesleklerini daha da ileri taşımaktır.
FUEDI’nin ilk önceliği profesyonel yönetimi ve yetkinlikleri yüksek standartlarda muhafaza etmektir. Ülkelerdeki üyelerin oluşturduğu profesyonel ve işbirliği içinde olan ortaklıkların Avrupa’nın her tarafında ekspertiz standartlarını aynı yapmak istemektedirler.
FUEDI dışında diğer kıta ülkelerinde benzer federatif yapılar üst birlik olan IFAA altında toplanmışlardır.
theifaa.net – adjustersworldwide.org
Eksper Birliği Uluslararası Federasyonu; sigorta eksperleri birliği ve onların üyeleri desteklemek için kurulan dünya çapında bir organizasyondur. IFAA’nın Avrupa’dan Kanada ve Japonya’ya kadar uzanan 13 adet üye birliği vardır.
Dolayısıyla uluslararası pazara akuple olmak için oto ve oto dışı eksperliği ayrılarak sigorta eksperlerinin bağımsız mesleki örgütlerinin (Dernek, TOBB ve benzer sivil toplum kuruluşları kabul edilmiyor.) FUEDI’ye üye olması kaçınılmazdır.
Oto branşında durum çok daha farklıdır. Oto eksperliği; yukarıdaki açıklamalarda yer aldığı üzere tamamen meslekten, uzmanlıktan, ihtisastan ileri gelen, tabanı tümüyle otomotiv ve mühendislik olan, sürekli eğitim, uygulama ve sorumluluğu kapsayan, sigorta sektörü dışında yapılanmış, bulunduğu ülkenin tüm kurum, kuruluş ve toplumu tarafından otomotiv konusundaki en üst bilgisinden dolayı tercih edilen bir mesleki örgütlenmedir. Otomobil ve hasarları konularında uzman, bilirkişidir. Sigortalı olsun veya olmasın tüm araç hasarlarında bilgi ve görüşlerine müracaat edilen kişidir. Eğitimi, lisansları, sertifika ve akreditasyonları tercih sebebidir.
Uluslararası pazarlarda ülkemiz uygulamasına benzer bir yapı yoktur. Oto eksperi sigorta sektörü içinde olmadığı gibi kullanımı bir zorunluluk değildir. Gözlendiği üzere; oto branşı için bu konuda akademik eğitim alan, oto mesleği içinden gelen, mesleki yetkinliğini kanıtlayanlar hizmet sunabilmektedir. Bu sebeple ülkemizde de oto konusunda var olan eğitim kurumları ve diğer yapılar içinden çıkan kişiler eksperlik yapmalı, tüm ülke geneli hizmet aldığı gibi sigortalı, sigortacı v.b de hizmet alabilmelidir. Bu sebeple oto eksperliği 5684 sayılı kanun kapsamından çıkarılmak durumundadır, zorunlu bir gerekliliktir.
Diğer taraftan; Solvency II direktifleri AB pazar uygulamalarını uluslararası düzeyde devam ettirmek için sigorta eksperliği üst kuruluşu olan FUEDI ile iş birliğini uygulama kararı almışlardır. Bu sebeple sigorta eksperlerinin TOBB bünyesinden çıkarak;
- Sigorta Eksperleri Birliği
- Sigorta Eksperleri Derneği
şeklinde örgütlenmelerini tamamlayıp ülke adına FUEDI içine katılmak durumundadır.
Yasal koruma altında bulunmaları sigorta eksperlerine uzun vadede zarar vermektedir. Oto ve oto dışı eksperliğinin aynı çatı altında olması her iki tarafın gelişimini engellemekte, bir birine zarar verdirmektedir. Bir birinden çok keskin şekilde ayrılan mesleklerin aynı örgüt içinde devam etmeleri olanaklı değildir. Verilen hizmet ile ortaya konulan çalışma çok farklı hatta ilgili dahi değildir. Evrensel uygulamaları gözeterek bir an önce düzenlemeler yapılmaz ise sigorta sektörü mecburen farklı yöntemlere yönelecektir. Bu durumda 5684 sayılı kanun içinde güncel durumda eksperlik adı altında bulunan tüm taraflar zarar görecektir. Tüm eksperler kendi meslek örgütlenmeleri esaslarıyla var olmaktadır. Tütün, şarap, otomobil gibi… Dolayısıyla sigorta sektörünün hizmet aldığı sigorta eksperleri sadece eksper sıfatından dolayı ilişkilenmektedir. Bunun dışında benzerlik görülmez.
Sonuç olarak bir yanlışı düzeltme zamanı gelmiş ve geçmektedir. Oto eksperi tanımı otomobil dünyası içinde yer alırken sigorta eksperinin özgün yapısına geri dönmesi sağlanmalıdır. Birleştirme çabası sektör kimyasını bozmaya devam edecektir.
Son bir dip not olarak; sigorta eksperliği sınavı her yıl düzenli yapılmalıdır. Çok daha eğitimli, bilgili donanımlı kişiler katılmalıdır. Kalite ve tüm detaylarda seviye yükselmelidir. 10 yılda bir sınav yaparak sigorta eksperliği mesleğinin gelişimi engellenmektedir. Tüm eksperler müktesep haktan faydalanıp dilediğine geçebilmelidir. Kim korkar, kim rahatsız olur ki en iyi bilenden. Lütfen mesleğimden ve geleceğimden elinizi çekin artık.
