Araştırmacı Yazar Fatih Kahya, Trablusgarp Savaşı döneminde İtalyanlarla savaş halinin tüm ilişkileri etkilediğini, sigorta şirketlerinin de devlet tarafından kapattırıldığını yazdı.
Araştırmacı Yazar Fatih Kahya, savaşların Osmanlı Dönemi’nde sigortacılığa etkilerini Hayatımız Sigortalı dergisindeki köşe yazısında kaleme aldı. 1911-1912 yıllarında Osmanlı Devleti ile İtalya arasında yaşanan Trablusgarp Savaşı nedeniyle banka ve sigorta şirketlerinin devletin en üst karar organı tarafından kapattırıldığını anlatan Kahya’nın köşe yazısı şöyle:
“Savaşların devletlerarası ilişkilerden tutun ticaret, eğitim sosyal ve kültürel hayata kadar birçok alanda etkileri olmuştur. Günümüzdeki savaşların veya devletlerarası gerginliklerin de birçok alanda etkisi görülmektedir. Sigortacılık da tarih boyunca yaşanan savaşlardan etkilenmiştir. Bu yazı dizimizde geçen yüzyılda yaşanan savaşların sigorta sektörü üzerindeki etkilerinden bahsedeceğiz.
İlk olarak 1911-1912 yılları arasında Osmanlı Devleti ile İtalya arasında yaşanan Trablusgarp Savaşı ve bu savaşın, sonraki yazılarımızda da I. ve II. Dünya Savaşlarının sigortacılığa etkilerini bazı örneklerle incelemeye çalışacağız.
19. yüzyılda yaşanan Sanayi Devrimi Batı Avrupa devletlerinin seri üretime geçmesine, seri üretime geçmeleri ise hammadde ve pazar gereksiniminin artmasına neden oldu. İngiltere ve Fransa sanayi devrimini gerçekleştirememiş ülkelerin topraklarını sömürgeleştirme çabasına girdiler. Sanayileşme hamleleriyle İngiltere ile Fransa dünya siyaset ve ekonomisinde etkinliklerini artırdılar. Bu süreçte İtalya henüz siyasi birliğini kurmamıştı. 1871 yılında İtalyan şehir devletleri arasında siyasi birliğin sağlanmasından sonra İtalya da dünya siyasetinde etkili olma yarışına girdi ve büyük devletler arasında yerini almak istedi. Trablusgarp’ın (bugünkü Libya’nın) İtalya’ya görece yakın olması, Osmanlı Devleti’nin güçsüz ve zor durumda olması, sömürge yarışında geç kalmış İtalya’nın Trablusgarp’ı kontrolü altına alma isteği Trablusgarp Savaşı’nın nedenlerini oluşturdu.
İtalyanlarala savaş hali tüm ilişkileri etkiledi
Mısır’ı işgal eden İngiltere’nin ve Tunus’u işgal eden Fransa’nın, İtalya’nın Almanya ile yakınlaşmasına engel olma, Mısır ve Tunus arasında tampon bölge oluşturma düşünceleri doğrultusunda İtalya’ya destek vermeleri İtalya’yı 1911 yılında Trablusgarp’ı işgal etme konusunda cesaretlendirdi. İtalya önce Osmanlı Devleti’nden Trablusgarp’ı istedi. Tabii olarak Osmanlı Devleti bunu reddetti. Daha sonra İtalya, Trablusgarp’ı işgal etti. Hatta bu işgal süreci yalnız Trablusgarp ile sınırlı kalmadı. İtalya On iki Ada ve Rodos’u da işgal ederek Osmanlı donanmasının önünü kesti. Kara yoluyla Mısır üzerinden gönderilecek yardımı İngiltere önledi. Mustafa Kemal Paşa ve Enver Paşa, bölgeye gönüllü olarak gitti ve sivil halkı örgütleyerek mücadele etti. Ancak bu başarılı olmak için yeterli olmadı. Balkan devletlerinin Osmanlı Devleti aleyhine ittifak kurmasıyla Balkan Savaşları başladı ve Osmanlı Devleti Trablusgarp Savaşı’ndan çekilmek zorunda kaldı.
Sigorta şirketleri de kapatıldı
Bir yıl süren savaşın sonunda imzalanan 1912 Uşi Antlaşması ile Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprağını da kaybetti. Trablusgarp Savaşı’nın Osmanlı sigorta piyasası üzerinde de etkileri oldu. Şimdi Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri arasında rastladığımız konumuza ışık tutacak bir örneğe yer vereceğiz.
BOA. MV. 161/60 kod kayıtlı 28 Ocak 1912 (8 Safer 1330) tarihli Meclis-i Vükela belgesi konumuzla ilgili bir yazışma içeriyor. Bu tarih, Osmanlı Devleti ile İtalya arasında Trablusgarp Savaşı’nın yaşandığı tarihtir. Bu belgeye göre: İşkodra’da İtalya himayesinde bulunan yetimhanenin kapatılmasının gerekli olup olmadığı, sigorta kumpanyalarıyla hususi bankaların kapatılacak müesseselerden sayılıp sayılmadığı Selanik vilâyeti tarafından sorulmuş ve bu konuyla ilgili Hariciye Nezareti’yle (Dışişleri Bakanlığı) cereyan eden yazışmalardan bahis ile bu soruyu içeren Dahiliye Nezareti’nin (İçişleri Bakanlığı) gönderdiği yazı okunarak bir karara varılmıştır.
Kararda; savaş halinde olunması hasebiyle İtalya ile her çeşit muamele ve münasebatın kat edilmesi (kesilmesi) ve İtalya müessesâtının (tesis ettiği kuruluşların) kapatılması kararının alınması üzerine İtalyanlara ait hususi bankalarla sigorta kumpanyalarının ve İşkodra’daki yetimhanenin dahi kapatılmasının doğal bir sonuç olduğunun Dahiliye Nezareti’ne cevaben tebliğ edilmesi, Hariciye, Maliye ve Ticaret nezaretlerine de bilgi verilmesi kararlaştırılmıştır.
Bu tarihi kayıtta görüldüğü gibi İtalyanlarla savaş halinin sürmesi bütün ilişkilerin kesilmesine ortam hazırlamıştır. Bankalar ve sigorta şirketleri gibi bütün müesseseler hatta İtalya’nın himayesinde bulunan yetimhanenin bile devletin en üst karar organı tarafından kapatılması kararlaştırılmıştır.”
