Akaryakıt olarak kullanılmak üzere dönüştürülen madeni yağlardan oluşan ve özellikle otobüslerde yangınlara neden olan 10 numara yağların kullanımı nedeniyle oluşacak zararlar, trafik ve kasko sigortalarında kapsam dışında kalıyor.
HAYATIMIZ SİGORTALI / SEVAL ÖZKAP
Son dönemlerde sıkça otobüs ve TIR kazlarının yaşandığını duyuyor ve görüyoruz. Bu kazaların arkasında yatan neden ise kaçak ve uygun olmayan yakıt kullanımı olarak görülüyor. Trafiğe kayıtlı araç sayısında artış yaşanırken akaryakıt tüketimi azalıyor. Son verilere göre, ocak-haziran döneminde araç sayısı 475 bin 492 adet artarak 18 milyon 352 bin 136 adet oldu. Trafiğe çıkan yeni araçlar akaryakıt talebi oluştururken akaryakıt tüketiminde yaşanan düşüş, kaçak kullanımın olduğu yönünde dikkat çekiyor.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre, bu yılın ocak-mayıs döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre rafineri üretimi, rafineri satışları, bayi satışları ve akaryakıt ithalatında düşüş yaşandı. Üretim ile birlikte akaryakıt satışlarında da düşüş görüldü. Motorin ve LPG miktarında belirgin bir azalma söz konusu olurken benzinde çok küçük bir artış olduğu gözlendi.
Kaçak yakıt, sigortaları da yakıyor
Son olarak İstanbul’da Esenler Otogarı’nda otobüslere konan kaçak yakıtlar gündemimize oturdu. Kullanımı giderek yaygınlaşan, özellikle otobüslerde yangınlara sebep olan aynı zamanda büyük bir vergi kaybı ile çevre tahribatı da yaratan “10 numara yağ”lar, sigorta tazminatlarında da cep yakıyor. Araçlarda 10 numara ya da benzeri yağların kullanımı nedeniyle çıkan yangınlarda ölen ve yaralananların tazminatları trafik sigortasınca karşılanıyor. Ancak hukuk, sigorta şirketlerinin ödediği bu tazminatların araç sahiplerine rücu edilmesi yönünde yol çiziyor.
Durum kaskoda ise biraz daha farklı. Ölüm yağı olarak adlandırılan bu yağların kullanımı kasko sigorta kapsamında yer almıyor. Yani, trafik sigortasındaki gibi zararı sigorta şirketinin karşılaması, daha sonra da araç sahibine rücu etmesi söz konusu değil.
Trafik sigortasında, sigorta şirketi zarar gören üçüncü şahısların tazminatlarını ödemekle yükümlü ve trafiğe çıkan her araç trafik sigortası yaptırmak zorunda. Bu araçlardan herhangi biri 10 numara gibi tehlikeli yakıtları kullanır ve bu nedenle araçtaki yolculara yani, sigorta kapsamında yer alan üçüncü şahıslara zarar verirse sigorta yalnızca yolcuların bedeni tazminatlarını ödüyor. Ancak bu tazminatları da daha sonra araç sahibinden geri alıyor.
Araçta yapılacak tasarruflar kapsam dışı
Kasko sigortalarında ise trafik sigortasındaki gibi zararın ödenmesi ve rücu edilmesi durumu söz konusu değil. Bunun nedeni ise kasko genel şartlarında kamu otoritesi tarafından çekilme hali hariç araçta yapılacak tasarruflar nedeniyle meydana gelen zararların kapsam dışında yer alıyor olması.
10 numaraya denetim geliyor
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 10 numara ve jet yakıtlar için Maliye ile Çevre ve Şehircilik Bakanlıklarının kapısını çalmaya hazırlanıyor. Çevre Bakanlığı trafikte seyreden binek araç, otobüs, kamyon ve servis minibüslerine yönelik emisyon ölçümü yapacak. Karbondioksit salınımı belirlenen eşik değerin üzerinde olan taşıtlara 1.500 lira ceza kesilmesi gündeme gelebilecek. EPDK, Maliye ile de temasa geçerek 10 numara yakıt satışı yapılan yerlerin vergi kaydını kontrolden geçirilmesini sağlayacak.
Kullanımı suç olan yakıtlara sektör tazminat ödemiyor
Anadolu Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Metin Oğuz: “Bu tür yakıtların kullanımına bağlı meydana gelen hasarlar sonucunda oluşan kayıplar sigorta teminatı kapsamı dışında olmasına karşın, genel şartlarındaki hükümler gereği trafik sigortaları ile kasko sigortalarında farklı uygulamalar söz konusu. Trafik sigortasında sigorta şirketi, zarar gören üçüncü kişinin kaybını ödememe yolunu seçemiyor. Ancak tazminatın mağdur tarafa ödenmesiyle birlikte bu yakıtı kullanmak nedeniyle ağır kusur işleyen ve genel şartlarda belirtilen sınırların dışına çıkan sigortalıya rücu edilerek ödenen tazminat aracın işleteninden/ruhsat sahibinden geri alınıyor. Kaskoda ise genel şartların, sigortalının sözleşmenin yapıldığı sırada ve sözleşme süresi içindeki beyan yükümlülüğünü düzenleyen ilgili maddeleri gereği tazminat talebi reddediliyor.
Bu tür yakıtların, Petrol Piyasası Kanunu hükümleri doğrultusunda ‘kaçak petrol’ olarak kabul edildiğini görüyoruz. Bu kanun kapsamında bu tür yakıtları kullanan, satan, satın alan ve taşıyan kişilere iki yıldan beş yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adli para cezası öngörülüyor. Bu doğrultuda, kullanımı suç olarak değerlendirilen bu tür yakıtlar sonucunda meydana gelen hasarların genel şartlar gereğince sigorta sektörü tarafından ödenmemesi veya zarar gören üçüncü kişilere ödenen tazminatların araç sahibine/işletenine rücu edilmesi yönündeki düzenleme ve değerlendirmelerin yerinde olduğu düşünülüyor.”
Şirketlerin kaçak petrole hukuki yaptırım gücü yok
Neova Sigorta CEO’su Özgür Koç: “10 numara yağ kullanımı nedeni ile oluşan hasarlar Yargıtay içtihatlarında da uygulama alanı henüz bulamadı. Kasko genel şartlarında da buna ilişkin net bir hüküm yok. Ancak genel şartların A.5 bölümünün 5.3. maddesinde ‘Kamu otoritesi tarafından çekilme hali hariç araçta yapılacak tasarruflar nedeniyle meydana gelen zararların’ teminat dışı kalacağı belirtiliyor. Bu nedenle araca uygun olmayan ve aracın ömrünü kısaltacağı kesin olan bir yakıtın kullanılması ile hasarların illiyet bağı tespit edilmesi durumunda teminat dışı kalacağı söylenebilir.
Yine 6102 sayılı TTK’nın 1448. Maddesinde sigorta ettirene, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda, zararın önlenmesi, azaltılması, artmasına engel olunması veya sigortacının üçüncü kişilere olan rücu haklarının korunabilmesi için, imkânlar ölçüsünde önlemler alma yükümlülüğü getiriliyor. Aynı maddenin 2’nci fıkrasında ise, bu yükümlülüğe aykırılığın sigortacı aleyhine bir durum meydana getirmesi durumunda, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılabileceği hüküm altına alınıyor. ‘On numara yağ’ kullanımı sebebi ile meydana gelen kasko sigortası dâhilindeki hasarlarda bu madde hükmüne göre hasarlarda indirime gidilebiliyor veya tamamen reddedilebiliyor. Trafik sigortalarında ise genel şartlara göre hasar sigorta şirketince ödeniyor, şayet ağır bir kusur var ise (on numara yağ kullanımı nedeni ile) sigorta şirketi sigortalıya rücu edebiliyor.”
‘10 numara’ kaskoda ağır kusur olarak değerlendiriliyor
Sigorta Eksperleri Derneği (SED) Ahmet Nedim Erdem: “Son dönemde yaşanan hadiselerde meydana gelen kayıplar, maddi ve bedeni olarak iki yönlü değerlendiriliyor. Bedeni zararlarda ilgili aracın trafik sigortası meydana gelen hadisede zarar gören üçüncü kişilerin tedavi masraflarını, ölüm ve sakatlık hallerini teminatlar çerçevesinde karşılıyor. Eğer yanan araç bir toplu taşımacılık vasıtası ise de meydana gelen ölüm ve sakatlık halleri ayrıca Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası kapsamında değerlendiriliyor. Maddi kayıplar için ise yangının çıkış sebebi inceleniyor. Kaçak yakıt kullanımı sadece kullanan şahsın adli ceza almasına sebep olur. 10 numara yağ adı altında satılan kullanılmış bitkisel yağlar ile piyasada daha ucuza satılan metal yağların solvent gibi incelticilerle seyreltilmesi sonucunda elde edilen yakıt türüne bağlı olarak yangının çıktığı ispatlanabilir ise Kasko Genel Şartları gereği Ağır Kusur kapsamında değerlendirilerek teminat dışı kalır. Fakat ilgili hadise Ağır Kusur kapsamında değerlendirilse dahi mahkemeye aksedilir ise poliçelerde konuya ilişkin açık hüküm olmadığından davanın sigortacı aleyhine sonuçlanması ihtimali yüksektir, çünkü yangının 10 numara yağ kullanımına bağlı olarak çıktığını teknik olarak ispat yükümlülüğü sigortacıya aittir. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nda veya sigortacılık yönetmeliklerinde kaçak yakıt ile ilgili herhangi bir uygulama bulunmuyor. Hadise tamamı ile adli ve mali bir olaydır.
10 numara yağ kullanımı ile ilgili Yargıtay 7. Ceza 2010/ 12257 esas ve 2012/21934 karar sayılı kararında, 10 numaralı yağı ‘kaçak petrol’ kapsamında değerlendirerek, kaçak petrolü satışa arz eden gibi satan, bulunduran, bu özelliğini bilerek ticarî amaçla satın alan, taşıyan veya saklayan kişi de iki yıldan beş yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adlî para ile cezalandırılır.
Her şeyden önce toplu taşımacılık yapan ve yapmış oldukları kazalar sonucunda toplum güvenliğini tehdit edebilecek bu tip araçların sigortalanmadan önce bir ön ekspertiz yaptırılması zorunlu hale getirilerek gelişi güzel sigortalanmamaları sağlanmalı. Mevzuata toplu taşımacılık yapan araçların kaza sonrasında teminata hak kazanabilmeleri için periyodik bakımlarının tam ve yetkili ellerce yaptırılması şartı getirilmeli. Ayrıca teminat dışı kalan hallere ek yapılarak üretici firmanın belirlemiş olduğu yakıt dışında kullanılan yakıtların kullanılması halinde teminat dışı kalması sağlanmalı. Mevzuata 10 numara yağ kullanımı ile ilgili açık hükümler getirilmeli.”
