Yüksek enflasyon, hayat pahalılığı ve kurdaki dalgalanma, Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) frenlemedi. Katılımcılar, bu yıl da BES’te biriktirmeye devam ederken, ilk 7 ayda sisteme net 450 bin’e yakın kişi katıldı; katılımcıların fon tutarı 500 milyar TL’yi geçti.
ALP SÜER/SİGORTAMEDYA
Malumunuz; Türkiye ekonomisinin şu an da en büyük sorunu, enflasyon. Geçen ay, Merkez Bankası’nın yılın 3’üncü Enflasyon Raporu’nu açıklayan Merkez Bankası’nın yeni Başkanı Hafize Gaye Erkan hem Merkez Bankası’nın, 2023 yılı sonu enflasyon tahminini yukarı yönlü revize ettiğini (yüzde 22,3’ten yüzde 58’e) belirtti; hem de faiz oranlarındaki artışın devam edeceğinin mesajını verdi. Kuşkusuz, yüksek enflasyon, hayat pahalılığı ve kurdaki yukarı yönlü dalgalanma, bireylerin satın alma güçlerini azalttığı gibi birçok sektörde faaliyet gösteren işletmeleri de olumsuz etkiliyor. Bununla birlikte, ekonomideki olumsuz koşulların etkilemediği bir sektör var ki; o da hayat ve emeklilik sektörü. Gerçekten de ne yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı ne de kurdaki yükseliş, Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) frenlemedi. Katılımcılar bu yıl da BES’te biriktirmeye devam ederken, ilk 7 ayda sisteme net 450 bin’e yakın kişi katıldı; katılımcıların fon tutarı 500 milyar TL’yi geçti.
Katılımcı sayısındaki artış çok anlamlı
Biraz da ‘rakamlar’ diyelim; Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM), son yayımladığı verilere bir göz atalım. EGM’nin 21 Temmuz tarihli verilerine göre gönüllü BES’te toplam katılımcı sayısı 8 milyon 241 bin 162 kişiye ulaşırken, katılımcıların toplam fon tutarı ise 508,8 milyar TL’ye yükseldi. Sistemde devlet katkısı dahil toplam fon büyüklüğü ise 573,9 milyar TL’ye ulaştı. Bu rakamlar, sistemin geldiği noktayı anlamak için önemli, ancak asıl önemlisi sistemdeki artış (ya da azalış) değerleri. Gene EGM verilerinden hareket edecek olursak, geçen yılın sonuna göre, ilk 7 ayda sistemde net katılımcı sayısındaki artış 439 bin 857 olarak gerçekleşmiş, diğer bir deyişle sisteme net (ilgili dönemde sisteme dâhil olanlarla sistemden ayrılanlar arasındaki fark) 450 bin’e yakın kişi katılmış. Söz konusu 450 bin’e yakın kişi az buz değil. Nitekim, BES’te yüzde 25 oranında devlet katkısının başladığı 2013 yılına gidersek, yine aynı dönemde (30.12.2012-19.07.2013) sisteme net 598 bin 683 kişi katıldığını saptıyoruz. Ancak, 10 yıl önce sistemde ölçeğin küçük olduğu ve katılımcı sayısının sınırlı olduğunu da dikkate almak gerekiyor. Bu nedenle, 2013’te ilk 7 ayda sisteme katılan yaklaşık 600 bin kişi ile kıyaslandığında sistemdeki 2023 yılındaki katılımcı sayısındaki artışın da-bu zorlu koşullar altında, çok anlamlı olduğunu vurgulamak gerekiyor.
BES, yatırım aracı olarak rakipsiz!
Kuşkusuz, yaşadığımız zorlu koşullarda BES’in başarılı olmasının da birkaç sebebi var: Pandemi döneminden beri bireylerdeki tasarruf bilincinin artması yanında yüzde 30 devlet katkısı ile birlikte BES’in bir yatırım aracı olarak rakipsizliği, emeklilik fonların iyi performansı, 18 yaş altı BES’e gösterilen ilgi vb. BES’te katılımcı sayısındaki artışın da temel nedenleri. 2023 yılının 2’nci yarısında da BES’teki olumlu tablonun sürmesi bekleniyor. Geçen yılın sonunda 2013 yılı ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz emeklilik şirketi yöneticileri, 2023’te gönüllü BES’te net katılımcı sayısında 1 milyonluk bir artış bekliyorlardı. İlk 7 aylık tabloya bakıldığında, nokta atışı bir tahminde bulunmak belki zor; ancak BES’e 1 milyona yakın bir kişinin dahil olması beklenebilir.
BES‘te katılımcıya ‘kısmen ödeme’ yolda
BES’teki reformların da önümüzdeki dönemde sürmesi bekleniyor. Yeni ekonomi yönetimi ile uyumlu şekilde Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) da bu konuda çalışmalarını hızlandırdı. BES’teki reformlar kapsamında yeni dönemde ilk beklenen düzenleme, ‘kısmi çekiş hakkı.’ (kısmen ödeme) Söz konusu düzenlemenin hayata geçmesi durumunda, katılımcılar nakde ihtiyaç duyduklarında, BES’teki birikimlerinin bir kısmını çekebilecek. Daha önce çeşitli basın organlarında azami çekiş oranı, “yüzde 50’ye kadar…” olarak zikredilmişti. Ancak, rakamın henüz netleşmediğini belirtelim. Kısmen ödeme uygulamasının 2023 yılı son çeyreğinde hayata geçmesi planlanıyor.
OKS, TES’e dönüşecek
BES’te yeni reformlar kapsamında Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ile sistemden emekli olan katılımcıların ömür boyu maaş almalarını sağlayacak ‘emeklilik iradı’ da (anüite) önümüzdeki dönemde SEDDK’nın gündeminde olacak. Hem TES hem de emeklilik iradı ile ilgili çalışmalar uzun süre önce başladı. Buna göre, sistemden çıkışı zorlaştıracak şekilde Otomatik Katılım Sistemi’nin (OKS), TES’e dönüştürülmesi planlanıyor. Bununla birlikte TSS’de cüzzî miktarda işveren katılımı da bekleniyordu. Ancak, ekonomideki zorlu koşullar yüksek enflasyon ve maliyetlerin yükselişi nedeniyle işveren katılımının sağlanması şimdilik zayıf bir olasılık.
BES’İ BÜYÜTEN 5 FAKTÖR NE?
- BES, yüzde 30 devlet katkısı ile bir yatırım aracı olarak rakipsiz.
- Emeklilik fonları da katılımcıya iyi kazandırıyor.
- Bireylerin pandemi döneminde tasarruf bilinci arttı.
- ‘18 yaş altı BES’, sisteme büyük ivme kazandırdı.
- Şirketlerin mobil uygulamaları yaygınlaştı; tanıtım faaliyetleri arttı
BES’TE HANGİ REFORMLAR HAYATA GEÇTİ?
- 18 yaş altı kesim, BES kapsamına alındı.
- Devlet katkısı oranı yüzde 25’ten yüzde 30’a yükseltildi.
- Yıllık devlet katkı payı limitini aşan katkı payları için izleyen yıllarda da devlet katkısı alınabilecek.
- BES sözleşmelerinden kaynaklı alacak, bankalara teminat olarak gösterilebilecek.
- 45 yaş üstü katılımcılar da Otomatik Katılım Sistemi’ne (OKS) girebilecek.
- Hediye BES sertifikası imkânı getirildi.
Gönüllü BES’te yıl sonunda 9 milyon katılımcı bekliyoruz
BNP Paribas Cardif Türkiye CEO’su Cemal Kişmir de Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) devletin yüksek teşviki ile vazgeçilmez bir birikim sistemi olarak öne çıktığını söylüyor. Hem birikim ve yatırım, hem de ek bir emeklilik geliri sahibi olma motivasyonunun, BES’e olan katılım sayısını hızla yükselttiğini ifade eden Kişmir, “Ulaşılan fon büyüklüğü ile sistemin enflasyonun üzerinde bir büyüme gerçekleştirdiğini söyleyebiliriz. 2023 yılı itibariyle devlet katkısı teşvikinin başlamasının 10’uncu yılı tamamlanıyor. O nedenle bu yıl, sistem için önemli bir mihenk taşı rolü üstleniyor. Bu yıl yatırım araçlarında çeşitlendirmenin önemi daha da artacak. Gönüllü BES’te büyümenin devam edeceğini ve fon büyüklüğünün yıl sonu itibarıyla 500 milyar TL’ye, katılımcı sayısının da 9 milyona ulaşmasını bekliyoruz.”
Ekonomik şartların zorlaşması BES’e katılımı etkilemedi
HDI Fibaemeklilik Genel Müdürü Erol Öztürkoğlu, Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) yılın ilk yarısında da büyümeye devam ettiğini söylüyor. Yüksek enflasyon ve hayat pahalılığının BES’e katılımı etkilemediğini belirten Öztürkoğlu, şu değerlendirmelerde bulunuyor “BES’te katılımcı sayısı azalmadı; aksine artmaya devam etti. Bireylerin fonları da büyümeye devam ediyor. Geçmişte de ekonomik şartların zorlaştığı, pandemide gelirlerin azaldığı dönemlerde bile katılımcılar, katkı paylarını ödemeye devam etti. Bireyler, bir kenarda paranın olmasının önemini daha iyi kavradı. ‘Ak akçe kara gün içindir’ sözü, artık söz olmaktan çıktı, yaşantımıza dahil oldu. Yaşlılık döneminde ‘gelecekte bir tasarrufum olsun’ bilinci pandemi sonrasında devam etti. Bununla birlikte BES’te artan fonlar ve getirilerin de etkisiyle BES’te çıkış yaşanmadı. 18 yaş altına sunulan ürünlerle yeni katılımcılar da sisteme dâhil oldu. Böyle zorlu bir dönemde bireyler çocuklarını sisteme dâhil ediyorlarsa, bu onların aslında ne kadar uzun vadeli bir bakış açısına sahip olduklarını gösteriyor.”
BES, çalkantılı zamanların güvenli limanı oldu
Katılım Emeklilik Genel Müdürü Ayhan Sincek de Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) gösterdiği performanstan çok memnun. BES’in sahip olduğu teknolojik alt yapının yanı sıra uzman kadrolarıyla da değişen şartlara karşı hızlı uyum sağlamaya başladığını vurgulayan Sincek, “Çalkantılı zamanların güvenli limanı olabilmek kadar, kazanımları koruyarak ileriye taşıyabilme kapasitesi de önemli. BES, katılımcılarına bu güveni vermeyi başarırken, asrın felaketi sayılan deprem felaketinde de katılımcıların yanında olduğunu gösterdi. Bu yolculuğu, acısıyla tatlısıyla katılımcılarımızla birlikte gerçekleştiriyoruz, BES’in onların en güçlü dayanaklarından biri olduğunu görüyoruz” dedi.
