İşe yeni giren herkes BES’lenecekBireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) yeni bir teşvik üzerine yoğun mesai harcanıyor. “Otomatik Katılım”ın ülkemizde de uygulanabilmesi için Hazine Müsteşarlığı ve sektör temsilcileri çalışmalara başladı.
DÜNYA / Yakup SAYAR
Bireysel Emeklilik Sistemi’ne (BES) olan ilgi herkesi sevindirirken, bu ilginin artarak devam edebilemesi için yeni teşviklerin ayak sesleri duyulmaya başladı. 2013 yılı başı itibariyle yüzde 25’lik devlet katkısı uygulamasıyla hızlı büyüyen bireysel emeklilik sisteminde bu trendin devamı için yeni bir teşvik sistemi üzerine Hazine Müsteşarlığı ve sektör şirketleri yoğun mesai harcıyor. Birçok ülkede başarı ile uygulanan “Auto Enrollment” (Otomatik Katılım) olarak adlandırılan ve işverenlerin çalışanlarını işe başlatırken otomatik olarak BES sistemine dahil ettiği uygulama için kollar sıvandı. 27 Ekim 2003 tarihinde ülkemizde faaliyete geçen Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) gönüllü katılım esasına dayanması sebebiyle katılım düşük kalırken, yaygın olarak sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı özelliği ise bir türlü ön plana çıkamıyor. Bu sorunun ortadan kaldırılmasına ve aynı zamanda ülkemizde tarihi dip seviyelere inen tasarruf oranlarını tekrar yukarılara çıkarmaya yönelik yeni teşvik mekanizmaları oluşturulmaya çalışılıyor. Bu kapsamda 2013 yılı itibariyle yüzde 25’lik devlet katkısı uygulaması ile önemli bir atılım yapan BES’te yeni bir teşviğin ayak sesleri duyulmaya başladı. Sistemi daha hızlı büyütmek ve ülke tasaruf oranları artırabilmek için BES’e katılımın zorunlu olup olmaması gerektiği yönlü birçok görüş tartışılırken, bugün birçok ülkede uygulanan otomatik katılım (auto enrollment) uygulaması ortaya çıktı.
Pilot uygulama yapılacak
DÜNYA gazetesi olarak görüşlerine başvurduğumuz sektör temsilcileri söz konusu uygulamanın şu an sadece fikir aşamasında olduğunu ve henüz herhangi bir yasal düzenleme taslağının söz konusu olmadığının altını çiziyorlar. Bir plana dahil olan çalışanın istediği zaman plandan çıkma imkanının mevcut olacağını belirten sektör temsilcileri pilot uygulama sonucunda elde edilen bulguların, otomatik katılım uygulamasının faydaları konusunda yol gösterici olacağına dikkat çekiyorlar. Uygulamanın en iyi ihtimalle önümüzdeki yıl hayata geçirilebileceği öngörülüyor.
Katılımcıda 5 milyona koşuluyor
Öte yandan EGM verilerine göre, sistemdeki katılımcı sayısı 14 Şubat 2014 itibariyle 4 milyon 278 bini aştı. Katılımcıların fon tutarı ise 25,6 milyar TL’nin üstüne geldi. Sektörde 2014 sonu için 34 milyar TL fon büyüklüğüne ve 5 milyon katılımcıya ulaşılması bekleniyor.
“BES’i yaygınlaştırmak için her şeyi denemeye değer”
Türkiye Sigorta Birliği Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi Başkanı ve Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, “Otomatik Katılım” uygulamasında çalışana sunulan emeklilik planları işveren katkılı veya katkısız olabiliyor. Bu sistemin ana yararı, kişileri BES’e girmeye daha etkin şekilde teşvik etmek. BES’e bu yöntem ile girenlerin büyük çoğunluğunun sisteme devam ettiği diğer ülke örneklerinde görülüyor. Emeklilik Şirketleri de bu tür yoğun ve düzenli girişlerle daha kolay ve az maliyetle müşteri edinebiliyorlar” dedi. Hazine Müsteşarlığı’nın, yurtdışı örneklerini de inceleyerek bu sistemi ülkemizde de bir pilot uygulama ile test etmeyi düşündüğünü ve arzu eden şirketleri pilot çalışmaya katılmaya davet ettiğini belirten Uğurlu şöyle konuştu: “Henüz bir pilot uygulama niyeti var ve uygulamanın detayları üzerinde çalışılıyor. Pilot uygulamanın sonuçlarına göre gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılarak sistemin yaygınlaştırılması değerlendirilecek. Şahsi görüşüm, sisteme katılan kişi sayısını hızlandıracak bir uygulama ve başarılı olma olasılığı yüksektir. Şirketlerde daha düşük maliyetle müşteri sayılarını artırabilecekler, buradan elde edecekleri tasarrufu katılımcılarına yansıtma imkanları da olacaktır. BES’i yaygınlaştırmak için her şeyi denemeye değer; sonuçta bu sistemden başta katılımcılar olmak üzere, ülke kazanacaktır. Tasarruf alışkanlığını geliştirmek, ekonomik alanda en önemli ülke önceliklerinden birisidir. Uygulamanın negatif tarafı da yok çünkü, katılımcı dilerse başlangıçta tanınan süre içinde hiçbir kısıtlama olmadan sistemden çıkabilir.”
Tüm tarafl ara olumlu etkileri olacaktır
Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, otomatik katılım sürecinin tüm tarafl ar için kazan kazan durumu yaratacak şekilde ciddi anlamda desteklendiği durumda hem birey hem de sektör için çok olumlu sonuçlar doğuracağını belirterek, “Sistem kurgulanırken en önemli hususlardan biri ‘otomatik katılım’ sürecinin sonrasının dikkatle planlanmasıdır. İşe yeni başlayan herkesin bireysel emeklilik sistemine katılmasının zorunlu kılınması ancak poliçeyi devam ettirip ettirmemenin gönüllü olması durumunda sistemden hızlı çıkışlar yaşanma riski ortaya çıkmaktadır. Detaylar bilinmeden tam bir yorum yapmak mümkün olmamakla birlikte; yaratılacak otomatik katılım sisteminin bu yolla sisteme giriş yapan katılımcıların ve kurumların sistemde kalmasını ciddi şekilde destekleyici önlemler içermesi oldukça önemlidir” dedi.
Karar hakkı çalışanda olacak
Allianz Yaşam ve Emeklilik Genel Müdürü Taylan Türkölmez, bu uygulamanın BES sayesinde çalışanların daha fazla birikim yapmalarını teşvik ederek, daha mutlu ve umutlu gelecekler yaratmalarına imkan sağlayacağını belirterek, “Her ne kadar otomatik katılım söz konusu olsa da, çalışana sistemden çıkma hakkı verileceği için karar hakkı çalışana ait olacaktır. Birikime teşvik açısından işverenin de bir katkı payı vermesi, çalışanı BES’e yaklaştıracak bir uygulama olur ancak zorunlu işveren katkılı planlar henüz gündemde değil. Dünya genelinde bu sistemin yaygın olduğunu görüyoruz. İngiltere’de otomatik katılan her on çalışandan dokuzunun sistemde kaldığı görülüyor. Burada önem vermemiz gereken çalışanlara fayda sağlayacak ve onların gelecek endişelerini azaltacak adımlar atmak için hareket edilmesi olacaktır” diye konuştu.
Birçok ülkede uygulanıyor
Bugün birçok ülkede uygulanan otomatik katılım, işyeri bazlı özel emeklilik planlarına yönelik bir kavram olup, çalışanların bir işveren nezdinde işe başladıklarında otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi olarak adlandırılıyor. Bu emeklilik planında kalmak ise tamamen çalışanın tercihine bağlı olurken, herhangi bir zorunluluk olmaksızın çalışan istediği zaman bu sözleşmesini iptal ettirme hakkına sahip durumda. Çalışana 30-60 gün bir süre verilerek isterlerse hiçbir kaybı olmadan sistemden çıkabileceği söyleniyor. Emeklilik planlarına belli şartlarda işverenler de katkı payı ödeyebilirken, bu sayede kurumlar, çalışanlarının emeklilik dönemlerinde sosyal güvenlik sistemi gelirlerine ek bir gelir elde etmelerini sağlıyor. Bu amaçla hazırlanan emeklilik planları daha düşük kesintileri içeriyor. Bu emeklilik planları çalışanlara ek gelir sağlarken, çalışanı adına ödeme yapan işveren, çalışanlarının motivasyonunu ve kuruma olan bağlılığını artırarak kazanç sağlıyor.
