Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berrin Ceylan Ataman, erkeklerde yüzde 63.1 seviyesindeki işgücüne katılım oranı kadınlarda yüzde 28.7 olmasına rağmen; kadınların BES fonları içindeki payının yüzde 40 civarında olduğuna dikkat çekiyor. Ceylan Ataman’a göre 18 yaş altı nüfusun katılımını arttırmanın yolu da öncelikle kadınları ikna etmekten geçiyor.
Türkiye’de 2003 yılında yapılan düzenleme ile devreye giren Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) büyümeye devam ediyor. Bugün itibariyle 6.9 milyon kişiyi aşan katılımcı sayısına karşılık BES’te biriken toplam fon miktarı da 155.7 milyar liranın üzerinde. Bu rakam, BES’teki birikimlerin milli gelirin yüzde 3’üne karşılık geldiğini gösteriyor.
2019-2023 dönemine ilişkin 11. Kalkınma Planı’nda BES’in 2023’e kadar yüzde 207.4 oranında büyüyerek 300 milyar liraya yaklaşacağı öngörülüyor. Bu öngörüyü destekleyen gelişmeler arasında azalan doğurganlık ve artan yaşam süresi gibi demografik geçişler de yer alıyor. Ayrıca hedeflenen büyümeyi sağlamaya yönelik çeşitli adımlar da atılıyor. Son olarak BES’e 18 yaş altı kişilerin de katılımının önüne açan kapsam genişletici kritik bazı düzenlemeler yapıldı.
Sistem tamamlayıcı, katılım isteğe bağlı
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berrin Ceylan Ataman, gönüllü katılım esasına dayanan BES’in; zorunlu ve kamusal sosyal güvenlik sisteminin alternatifi değil tamamlayıcısı olduğunu söyledi. Kamusal sosyal güvenlik sistemindeki emeklilik gelirinin üzerine ek bir gelir sağlayan BES üzerinden emekli olabilmek için sistemde en az 10 yıl kalınması gerektiğini hatırlatan Ceylan-Ataman, ayrıca 56 yaşını doldurmanın şart olduğunu vurguladı.
Tasarruf-yatırım dengesine katkı
BES’in kişilerin aktif çalışma süresince yaptıkları tasarrufları uzun vadeli yatırıma yönlendirerek tasarruf-yatırım dengesine katkı sağlamayı amaçladığını anlatan Ceylan Ataman şöyle devam etti: “Yeni hazırlanan BES Yönetmelik Taslağı’na göre, 18 yaş altı nüfus için BES’e katılımın önü açılmış durumda. Yaklaşık 23 milyon kişinin daha BES’e giriş yapabilecek duruma gelmesi bekleniyor. Böylece BES’teki katılımcı potansiyeli Türkiye’nin toplam nüfusuna ulaşmış olacak.”
Tasarruf açığını kapamaya katkı sağlar
Ceylan Ataman 18 yaş altı nüfusta BES’e katılan kişi sayısı ne kadar fazla olursa; Türkiye’nin tasarruf açığına sağlayacağı katkının da o kadar yüksek olacağını vurguladı. 18 yaş altı nüfusun BES’e katılımı arttıracak dinamiklerin önemini dile getiren Ceylan Ataman; “Bu çerçevede ilk dikkat çekmemiz gereken konu BES’e katılım kararının aile tarafından verilmesi. Bu durumda hane halkı geliri ne kadar yüksekse tasarruf eğilimi de; o kadar yüksek olacağı için BES’e katılım eğilimi de yükselecektir. O halde BES’e katılım kararında öncelikle hane halkı gelir düzeyi etkili olacaktır” dedi.
Finansal okur-yazarlık artmalı
Ceylan Ataman, gelir düzeyi yüksek kesimlerde tasarrufların BES’e yönelmesi için kişilerin ve özellikle kadınların finansal okuryazarlığının artırılması gerektiğini söyledi. Ayrıca mutlaka BES’e yönelik güven sağlanması gereğinin altını çizen Ceylan Ataman şöyle devam etti; “BES’e katılımı teşvik etmek açısından vergi muafiyeti önemli. Sisteme katılım kararında geleceğini güvence altına alma düşüncesi etkili bir rol oynuyor. Yani yaş ve cinsiyet de BES’e katılma kararında etkili.”
Kadınlara özel teşvik paketleri
Bireysel emeklilik şirketlerinde, kadınların sisteme katılımını arttırmaya yönelik “geleceği güvence altına almak üzere BES hediye etmek”, “ev hanımlarına emeklilik planı” gibi özel paketler var. Aynı şekilde kadınların yastık altı tasarruflarını sisteme aktarmaya yönelik planlar da sunuluyor. Ceylan Ataman, erkeklerde yüzde 63.1 seviyesindeki işgücüne katılım oranı kadınlarda yüzde 28.7 olmasına rağmen; kadınların BES fonları içindeki payının yüzde 40 civarında olduğuna dikkat çekerek şöyle konuştu; “Kadınların geleceklerini güvence altına alma davranışı; çocuklar için yatırım yapma davranışını da ortaya çıkaracaktır. Bu bağlamda 18 yaş altı nüfustan daha çok kişinin BES’e katılımında kadınların tasarruf kararları etkili olacaktır.”
Sağlık poliçeleri BES’e bağlansın
18 yaş altı nüfusun bireyel emeklilik sistemine yönelik ilgisini arttırmanın vergi avantajlarının devamı; kadın istihdamının artması ve işsizlikle mücadele için yatırım ve üretimin teşvik edilmesinden geçtiğini vurgulayan Ceylan Ataman; “BES’i nüfusun yüzde 25’ini oluşturan 18 yaş altına yaygınlaştırmak için tasarruf alışkanlığı; ve finansal okuryazarlık bilincinin küçük yaşlardan itibaren kazandırılması gerekir. Ayrıca sistemin sağlık ve hayat sigortaları gibi çeşitli tasarruf ürünlerine bağlanması hem teşvik edici olacak; hem de sisteme olan güveni arttıracaktır” diye konuştu.
