Anadolu’da kaybolmaya yüz tutan mesleklere dikkat çekmek amacıyla Anadolu Sigorta tarafından hayata geçirilen Bir Usta Bin Usta Projesi 6. yılına giriyor.
Projenin altıncı yılı, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürü Okan İbiş, Daire Başkanı Sanem Arıkan, Anadolu Sigorta Genel Müdürü Musa Ülken ve I. Genel Müdür Yardımcısı Filiz Tiryakioğlu’nun katılımıyla gerçekleşen imza töreniyle başladı.
Anadolu Sigorta’nın 2010 yılında hayata geçirdiği “Bir Usta Bin Usta” Projesi, altıncı yılında da kaybolmaya yüz tutan meslekleri canlandırmaya ve yeni usta adayları yetiştirmeye devam ediyor. Proje kapsamında 2015 yılında başlayacak kurslar; Ardahan’da ‘Damal Bebek Yapımı’, Aydın Söke’de ‘Körüklü Çizme Yapımı’, Bartın’da ‘Tel Kırma’, İstanbul’da ‘Kukla Yapımı’ ve Zonguldak Devrek’te ‘Baston Yapımı’ kursları olacak.
2015 illerinin açıklandığı protokolde konuşan Anadolu Sigorta Genel Müdürü Musa Ülken, Bir Usta Bin Usta projesinin ilk 5 yılının başarı ile tamamlandığını belirterek, amaçlarının projeyi, 10. yılına aynı özveri ve kararlılıkla taşımak olduğunu dile getirdi. Musa Ülken proje süresince Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğine de vurgu yaparak, katkılarından dolayı Bakanlığa teşekkürlerini sundu.
Protokole imza atan, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürü Okan İbiş de; Bir Usta Bin Usta’nın başarısını överek, el sanatlarının, toplumun maddi ve manevi kültürünün bütününü ifade ettiğini vurguladı. Okan İbiş, “Ustadan çırağa, babadan oğula bu kültürü aktarma çabası geleneğin icadına, bir başka ifade ile sanatın gelenekselleşmesine katkı sağlamıştır. Bu bağlamda Bir Usta Bin Usta’nın önemli bir misyonu yerine getirdiğini düşünüyorum” dedi.
Ulusal ve uluslararası alanda birçok ödüle layık görülen Bir Usta Bin Usta Projesi’nde bugüne kadar 5 yılda 25 mesleki eğitim düzenlendi ve 475 usta adayına eğitimler verildi. Kursiyerler, MEB onaylı usta öğretici niteliğindeki kurs bitirme sertifikalarını alarak mezun oldu. Böylece kurslar aracılığıyla bir yandan yerel mesleklerin kaybolması engellenirken diğer yandan gençlere de yeni iş olanakları yaratılmış oldu.
TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü’nün teknik danışmanlığında yürütülen proje kapsamında her yıl 5 ilde, 3 ila 6 ay arasında değişen eğitim programlarıyla 5 mesleki kurs düzenleniyor. Proje ile 10 yıl boyunca 50 mesleğin ve toplam 1.000 usta adayının desteklenmesi hedefleniyor.
Proje ile ilgili tüm gelişmeler www.birustabinusta.com.tr adresi üzerinden takip edilebilir.
2015 Meslekleri Hakkında
Ardahan – Damal Bebek Yapımı
Damal, Doğu Anadolu Bölgesinin kuzeyinde, Gürcistan sınırında, Ardahan iline bağlı küçük bir ilçedir.
Yörede geleneksel yaşam tarzının etkisi görülmektedir. Bunun en önemli göstergesi göçebe yaşam ve günümüzde 45-50 yaş üzeri kadınlar tarafından giyilen Orta Asya motiflerini taşıyan Türkmen kadın kıyafetleridir. Bu kıyafetlerle tarihi ve kültürel bir değer yüzyıllardan günümüze taşınmaktadır. Sadece Damal ve çevresindeki birkaç köyde geleneksel kıyafetleri kuşaktan kuşağa taşımak, kültürel değerlerimizi korumak ve gelir elde etmek amacı ile yöreye ait kıyafetler küçültülerek çalışılmıştır. Dikilen bu kıyafetler önce bez bebeklere daha sonra plastik bebeklere giydirilmiştir. Geleneksel Damal Kadın kıyafetleri kendi içinde birçok ayrıntılar taşımaktadır. Bunlardan en önemlisi ve göze çarpanı evli kadın kıyafetleri ile genç kız kıyafetleri arasındaki farklılıktır.
Aydın Söke – Körüklü Çizme Yapımı
Körüklü çizme, Cumhuriyet Dönemi’nde özellikle Yörük kültürü ile özdeşleşmiş kültürel bir değerdir. Körüklü çizme özellikle Yörük kültürünün hâkim olduğu Ege ve Akdeniz kıyı yörelerinde yaygındır. Günümüzde Körüklü çizme yapımı Aydın’da yaygın olarak yapılmaktadır. Ata binmeyi kolaylaştırması, tamamen doğal ürünlerden yapıldığından ayağı terletmemesi, kışın da soğuk havayı geçirmemesi ve körüklerin çizme içinde hava dolaşımını sağlaması gibi nedenlerden dolayı da Körüklü Çizme tercih edilmektedir.
Körüklü, giyeni gösterişli hale getirir ve çizme giyenlerin yürürken gıcırtı çıkartması, gittiği yerde gelenin itibarını önceden haber verir. Önce kalıbı hazırlanıp kesimi yapılan çizmenin daha sonra saya adı verilen üst bölümü hazırlanır. Bir çizmede 7 civarı deri parçası kullanılır. Bu sayı 10’a kadar çıkabilmektedir. Bir çift çizmede 14 ile 20 arası parça olur. Körüğün ince, baldır kısmının sert olması körüklü çizmenin özelliğidir. Deri tavlanır, kurutulur ve birtakım işlemlerden geçirilir. Bir çift körüklü çizmenin kullanıma hazır hale gelmesi yaklaşık on günü bulur.
Bartın – Tel Kırma
Tel Kırma işlemeciliği 17 yy.’dan günümüze kadar devam eden Bartın’a özel geleneksel el sanatlarımızdan birisidir. Tül ve geleneksel el dokumaları üzerine işlenen teli Bartın için ve “Bartın Teli” adı altında üretilmektedir. Yalnız bu iş için kullanılan işleme iğnesi de el yapımıdır. Tel kırmalar birbirine bağlantısız ve makas kullanmadan telin birbirine kırılması ile işlenmesinden dolayı bu adı almıştır. Tel kırma işi; deri, süet, kadife, tafta, şifon, tül, keten, eski dokuma bezi gibi her türlü kumaş üzerine yapılabilir. Tel kırmanın çeşitli işleme teknikleri mevcuttur. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanları “tel sarma” , “tel kırma” ve “hristo teğeli” dir. Tel kırma işi ilk zamanlar çarşaf, kırlent, yastık örtüsü, bohça, karyola örtüsü ve çeşitli örtüler üzerine işlenmekteydi. Günümüzde ise gelişerek şal, gece çantası, başörtüsü, fular, yatak örtüsü, oda takımı, gözlük kılıfı, mendil, abajur, pano ve giysi aksesuarları gibi çeşitli ürünlerde uygulanmaktadır.
İstanbul – Kukla Yapımı
Türk kukla sanatının kökeni Orta Asya’ya dayanmaktadır. Orta Asya’da var olan kuklanın, göçerlerle birlikte Anadolu’ya girdiği çeşitli kaynaklarda rastlanmaktadır. Tarih boyunca Türk kukla sanatı gölge oyunu ile karıştırılmıştır. Orta Asya’da “Korkolçak (El Kuklası)”, “Çadır Cemal”, “Çadır Hayal (ipli kukla)” gibi isimler verilmiştir. Kuklanın kökeni eski olmasına rağmen, kukla kelimesi 16 yy sonlarından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde kutlama ve şenliklerde kukla gösterilerinin düzenlendiği çeşitli kaynaklarda geçmektedir.
Kukla, yapımında kullanılan malzemelere ve oynatım tekniklerine göre türlere ayrılır. Kukla yapımında başlangıcından bugüne kadar değişik materyaller kullanılmıştır. Çamurdan, ağaçtan yapılan kuklalar metalden de yapılmaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, kâğıt hamuru, karton kağıt, sünger, strafor, plastik gibi değişik materyallerden de yapılmaktadır.
Kuklalar, oynatım tekniğine göre değişiklikler gösterir. Oynatım tekniğine göre kuklalar, el kuklası, İpli kukla, Parmak kukla, Maskeli kostümlü kukla ve Sopalı kukla şeklinde sınıflandırılabilir. Kukla oyunlarında işlenen konular geçmişte kutsal konular iken, günümüzde günlük yaşamdan, masal ve hikâyelerden, tarihi konuların işlendiği gösteri haline dönüşmüştür.
Klasik kuklada, komik öğeler ön planda tutulduğu için genelde komedi olarak değerlendirilmiştir. Oyundaki kişiler veya kuklalar tip özelliği taşımaktadır. Klasik kukla tipimizin en önemli unsuru İbiş’tir.
Zonguldak Devrek / Baston Yapımı
Baston, düşünüldüğünde tarihte pek çok işleve sahip olmuş, silahtan, aksesuara, otorite sembolünden dekor malzemesine kadar birçok nedenle kullanılagelmiştir.
Devrek bastonunun geçmişi ülkemizde eskilere dayanmaktadır. Salnameler ve Cumhuriyet dönemi ilk yıllıkları incelendiğinde, bölgede sadece Devrek’te baston yapımının var olduğu göze çarpmaktadır. Tarihe bakıldığında, Devrek’te baston işçiliğinin yüzlerce yıl devam ettiğini ve bölgede sadece Devrek’e özgü bir el sanatı olduğunu göstermektedir.
Kızılcık, akça ağaç, akgürgen, ceviz, çam, gül, döngel (muşmula) çınar, kayın, fındık, meşe, kiraz ve porsuk ağaçlarından baston yapılmaktadır. Baston yapımında; testere, keski, çivi çekiç, eğe, zımpara kâğıdı, matkap, freze aleti, divit, sistire, zımpara makinesi, kompresör, vernik borosu, yakma makinesi, fırça, dişçi frezesi makinesi ve polisaj makinesi gibi araçlar kullanılmaktadır. Bastonun düz olarak yapılışında ve üzerine çeşitli motiflerinin işlenerek şekillendirilmesinde kullanılan gereçler; sedef, kemik, boynuz, metal, tel, boyalar, tutkal, mürekkep, kezzap ve vernik şeklinde sıralanmaktadır. Baston yapımında; insan, bitkisel ve geometrik motifler, yazılar, nesneli bezmeler gibi figür ve motifler kullanılmaktadır. Baston süslemesinde, oyma ve kabartma tekniği, boyama tekniği, yakma tekniği ve sıvama tekniği kullanılmaktadır.
Devrek bastonunun yapılışında, fırınlama, tornalama, gövde, sap kesimi, uç takmak, sistire ve zımpara, renklendirme (boyama), süsleme-işleme, vernikleme aşamalarından geçilmektedir.
