Hayatımız Sigortalı Dergisi Yazarı-Eksper Mustafa Nazlıer, 163 kişi hayatını kaybettiği yaklaşık 6 bin kişinin de yaralandığı Beyrut faciasını eksper gözüyle değerlendirdi. Nazlıer’in “Bu olayın tüm koşulları irdelendikten sonra ortaya koyduğu en önemli sonuç yerli ve milli kavramının ne kadar önemli olduğudur” cümlesiyle noktaladığı makalesi şöyle…
2019 yılında Beyrut’ta bir görüşmede, limanın Lübnan’ı temsil ettiği, Lübnan ve Orta Doğu’nun küresel pazara açılan en eski; en köklü ve önemli limanının olduğu, Orta Doğu ticareti ve iş hayatının doğrudan belirleyicisi olduğu anlatılırken; ülkede ve İç Akdeniz’de daha önemli bir liman olmadığını fark ettik.
Orta Doğu’da iş yapabilmek ve tedarik zincirini aktif edebilmek için başka seçenek yok. Uzun yıllar misyonunu sürdüren Beyrut limanı ekonomik, sosyal ve siyasal hayatın can damarı konumundaydı. Küresel markaların tamamının yer aldığı bir lokasyon olarak gerçek bir cazibe merkeziydi.
Sahip olduğu imkânlar ve alt yapısı itibarıyla, konteyner çeşitleri, sıvı ve kuru yükler, otomobil, tahıl depolama tesisleri de dahil olmak üzere kargo taşımacılığı ve yolcu terminallerini kapsayan 1.2 milyon metrekarelik bir kullanım alanına sahipti.
Limanın genel kargo alanı her biri 120 bin ton kapasiteli 12 depodan oluşan tahıl ambarını içinde bulundurmakta. Yıllık konteyner taşıma kapasitesi 1.2 milyon adettir.
Liman su havzası alanı 1 milyon 2 bin metrekare, rıhtımların toplam uzunluğu ise 5 bin 655 metredir. Stratejik konumu ve sahip olduğu imkanlardan dolayı dünyanın en büyük denizcilik nakliye şirketleri tarafından aktarma merkezi olarak kullanılıyordu.
Sevk Bağlantı Hattı
Lübnan ekonomisini doğrudan etkileyen en önemli iş alanı olmakla birlikte, ülkeye gelen ithal ürünlerin de büyük oranının giriş noktasıdır. Bunun yanı sıra Lübnan’ın kara komşuları bakımından tüm dünya ya açılan tek kapısı konumundadır. Lübnan dünyaya denizden açılır. 2018 yılında yayınlanan Birleşmiş Miletler Ticaret ve Kalkınma Konferans (UCTAD) “Sevk Bağlantı Hattı” raporuna göre performansı bakımından 171 liman arasında 38. sırada yer almıştır. Orta Doğu’daki limanlar arasında ise 6. sıradadır. Son yaşanan felaket ile artık uzun bir süre kullanılamaz duruma getirmiştir.
15 milyar dolardan çok fazla
Bu bilgiler ile gerçekleşen olay ve sonuçlarını değerlendirdiğimizde; patlamaya bağlı fiziki hasarların yaklaşık maliyetinin 15 milyar dolar olduğu tahmin edilse de; hadise sebebiyle ortaya çıkacak olan dolaylı kayıpların çok çok daha fazla odluğu kesindir.
Liman tekrar faal hale gelene kadar geçecek zaman tüm ülkedeki iş hayatını derinden etkilemektedir. İş durmaları, dolaylı kayıplar, kar kayıpları ve iş sürekliliği kavramları bu gün itibarıyla ön görülemez durumdadır.
Lübnan ve Beyrut lokasyonunda hasar yönetimi ve ekspertiz süreci kendisine özgün bir çok sorun taşımaktadır. Öncelikle meydana gelen olaylar bir dizi yapışık riskin ardışık biçimde ortaya çıkmasıyla meydana gelmiştir. Olaylar zincirinin söylenti olmaktan çıkarılıp somut ve kabul edilebilir bir final ile son bulması çok zaman alacaktır. Siyasal ve sosyal sorunlar açıklanacak veya tespit, edildiği var sayılan sonucun hiçbir zaman şeffaf ve anlaşılabilir olmayacağını göstermektedir.
Çözümsüzlük koşulları doğrudan kabullenme
Hukuk bakımından bir muhatap olmayacak ise Lübnan hükümeti siyasal olarak süreci yöneteceğinden mücbir sebep koşullarını ortaya sürecektir. Olaydan önce ekonomisi iflas etmiş olan hükümetin; hukuk bakımından muhataplarına çözüm önerisi yaratan veya gerçekçi bir sonuç bildirmesi olanaklı görünmüyor. Bu koşullarda muhatabı olamayan bir riskin sonuçlarını değerlendirerek hareket edileceği kesindir. Sorumluluk bakımından çözümsüzlük koşulları doğrudan kabullenme ile son bulacaktır.
Bu aşama geçiliyor ise sigortalı riskler bakımından doğrudan hasar kabul yapılabilir. Patlama sonrası görünüm patlama merkezi uzaklığına göre belirgin bir hasar karakteristiği sunuyor. Merkezde tam zayii hasar oluşurken uzaklaştıkça azalan etki hasar türevlerini çeşitlendiriyor.
Her ne kadar uzaklaştıkça hasarın azaldığı ifade edilse de sık karşılaşılan bir sorun olaraktedarik zinciri, iş sürekliliği, tedarik zinciri ve maliyet yönetimi hasarın değerlendirme kriterlerini değiştirmekte. Yurt dışı hasar yönetiminde en zorlandığımız kısım; hasar giderme yöntemi ve maliyetini saptayabilmektir. Mevcut koşullarıyla Lübnan ve Beyrut hasarlarını giderecek iş gücü ve malzemeden yoksun durumdadır. Yapılacak her girişim için lojistik, tedarik ve iş gücü bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır.
Her türlü temin için liman gereklidir. Hasar gören liman olduğu için sevk ve ulaşım en önemli sorundur. Yaratılacak her alternatif ayrıca maliyet yükü getireceğinden merkezden uzaklaştıkça azalan hasar kavramı yerini acaba hangi yöntemve maliyet ile hasarı giderebiliriz sorusuna bırakacaktır.
Eklenen sorunlar
Tam bu aşamada halen içinde bulunduğumuz pandemi bir başka sorunu gündeme getirmektedir. Gerek duyulan malzeme, iş gücü, ekipman gibi her ne ise pandemi sebebiyle zaten getirilememektedir. Tedarik zinciri zaten kopuktu. Bunun üzerine eklenen sorunlar süre ve kaliteyi tamamen değiştirecektir. Bu durumda hasar maliyeti tüm koşullar sağlanabiliyor iken 1 birim ise mevcut koşullarda 3 birim olacaktır. Bu durum kısmi hasarlarında tam zayii oluşuna yol açan etkendir.
Kâr kaybı ve iş durması hasarlarının hesabında Makul Süre esastır. Lübnan ve Beyrut limanı özelinde makul süre kavramı artık kalkmış ve dikkate alınamaz durumdadır. Koşullar, değerlendirme kriterleri ve uygulamalarını zorunlu kılacaktır. Eksper olarak tercihte bulunacak koşul kalmamıştır.
Yerel olanaklar ve kontaklar
Reasürörler ve sigortacılar için durum tespitini takiben kıymet türlerine göre hasar değerlendirme yöntemlerini belirleyerek kümül karar almak gereklidir. Koşullar her ne kadar bir patlama olsa da katastrofik hasar yönetim modellerini kullanmayı zorunlu tutuyor. Yerel olanaklar ve kontaklar maliyeti son derece değiştirecek. Orta Doğu kültürüyle ve Orta Doğu firmalarıyla kendisine özgün bir çalışma kurgusu aktif edilecektir. Bir başka olasılık hasar sürecini yönetmeye engel. Bu coğrafyada benzer işlerde bulunmamış hiç bir firma ile çalışılamaz. Güven ve sadakat ilişkisi her türlü sözleşmenin üzerindedir. Bu durum çalışma anlayışını derinden değiştirir.
100 milyar doları aşan bir kayıp
Özetle; Beyrut limanı Lübnan giriş kapısıdır. Patlamadan sonra kapısı kapanmıştır. Liman kendi hasarını gidermedikçe Lübnan hasarı giderilemez. Doğrudan etkilenen fiziki hasarlar 15 milyar dolar ise iyi bir rakam demek gerek. Dolaylı kayıplar ile 100 milyar doları aşacağını ifade edebiliriz.
Patlama sonrasında acil durum ekipleri tarafından hasar tespit çalışmalarına başlanılmıştır. Meydana gelen hasarın büyüklüğü sebebiyle incelemeler uzun bir süre daha devam edecektir. Lübnan’da hayat, sağlık ve motor branşlarının etkin olduğu sigorta sektörün de özellikle hayat dışı sigorta branşlarında bu büyük yıkımın etkilerini yakından hissedecektir. Sigorta pazarı bakımından hayat ve oto branşı etkindir. Sigortalılık oranı yerel sigortalılar için düşük küresel firma ve şahıslar için yeterli denilebilir.
Kendi bölgesindeki sigorta pazarlarında bir etki yaratacak olsa da sigorta sektörünü genelde etkilemeyecek bir afet olduğu kesin.
Tabii ki en önemlisi yüksek sayıda can kaybı ve yaralanmalar. Tüm Lübnan halkına baş sağlığı dilerim. Umarım en kısa sürede eskisinden çok daha güçlü biçimde ayakta kalacaklardır. Bu olayın tüm koşullar irdelendikten sonra ortaya koyduğu en önemli sonuç yerli ve milli kavramının ne kadar önemli olduğudur.
