Türkiye’de yatırım danışmanlığının, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile entegre edilmesi gerektiğini savunan Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, “Bireysel emeklilik satışı yapan aracılar, mevzuatta yapılacak değişiklikle SPK tarafından verilecek yetki belgelerini almaları koşuluyla katılımcılara emeklilik fonu seçimlerinde ve mevcut emeklilik planlarının değişen koşullara göre kompozisyonunun farklılaştırılmasında yardımcı olabilir” diyor.
Türkiye’de 11 yılı geride bırakan Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) toplam katılımcı sayısı 5 milyona yaklaşırken, devlet katkısı dahil fon tutarı yaklaşık 35 milyar TL’ye ulaştı. Özellikle yüzde 25 devlet katkısının başladığı geçen yıldan beri hızla büyüyen sisteme, vatandaşların ilgisi de giderek artıyor. Hatta sisteme yeni girişler dışında, sistemde 10 yılını doldurup 56 yaşını tamamlayan bazı katılımcıların bile emekli olup sistemden ayrılmak yerine BES’te kalmaya devam edip, katkı payı ödemeyi sürdürdükleri gözleniyor. Bunun da temel nedeni hiç kuşkusuz, hiçbir alternatif yatırım aracında bulunmayan ‘devlet katkısı.’ Tüm bunlarla birlikte son günlerde bazı katılımcılardan, “Her şey iyi güzel de, son zamanlarda emeklilik fonlarımın getirileri düşük” şikayetini sıkça işitir olduk. Ancak, katılımcılarla ilgili şöyle de bir çelişki var: Fonların getirileriyle ilgili olarak yakınmalarına karşın, katılımcıların çok küçük bir oranının, emeklilik planlarını ve fon dağılımını değiştirdikleri gözleniyor. Bu da toplumda finansal okuryazarlığın daha da geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.
SİGORTALI dergisinin bu ayki kapak konuğu da Anadolu Hayat Emeklilik’in yeni Genel Müdürü Uğur Erkan. Temmuz ayında şirketin Genel Müdürlük koltuğuna oturan Erkan’la BES’teki güncel gelişmeler ve Anadolu Hayat Emeklilik’le ilgili olarak söyleştik. Röportaj esnasında katılımcıların emeklilik fonlarının getirileriyle ilgili şikayetlerini hatırlattığımız Erkan’ın konuyla ilgili bir önerisi var: “Türkiye’de yatırım danışmanlığı hizmeti, BES ile entegre edilmeli.” Türkiye’de bireysel emeklilik satışı yapan aracıların, BES mevzuatı gereği yatırımcıları finansal yatırımlar konusunda yönlendiremediklerini hatırlatan Erkan, “Bireysel Emeklilik Sistemi ile yatırım danışmanlığı entegre edilebilir. BES satışı yapan aracılar, mevzuatta yapılacak değişiklikle SPK tarafından verilecek yetki belgelerini almaları koşulu ile katılımcılara emeklilik fonu seçimlerinde ve mevcut emeklilik planlarının değişen koşullara göre kompozisyonunun farklılaştırılmasında yardımcı olabilirler” diyor.
OECD ülkelerinden iyiyiz
Anadolu Hayat Emeklilik olarak oluşturdukları farklı risk kategorilerindeki risk yönetimli fonlarla, katılımcıların ihtiyacını, fonların içinde kısmen de olsa karşılamaya çalıştıklarını ifade eden Erkan, ayrıca İş Portföy Yönetimi’nden aldıkları yatırım danışmanlığı hizmeti kapsamında üretilen ‘Ana Yorum’ yönlendirme bülteni ile müşterilerinin fon seçimlerini daha bilinçli yapmalarına yardımcı olduklarını vurguluyor. Emeklilik fonlarının getirisinin, yatırım yaptıkları finansal varlıkla ilgili olduğunu vurgulayan Erkan, “Sözgelimi, emeklilik fonu, hisse senedine yatırım yapmışsa borsa düştüğünde bundan emeklilik fonunun getirisinin etkilenmemesi mümkün değil” diyor. Erkan, OECD ülkelerindeki emeklilik fonlarıyla karşılaştırıldığında, Türkiye’deki emeklilik fonlarının performansının gayet iyi olduğunu
söylüyor.
Katılımcı kendi risk profiline uygun fonları seçmeli
BES’te farklı yatırım tercih ve alışkanlıklarına sahip katılımcı profillerine uygun çok sayıda fon seçeneği sunulduğunu hatırlatan Erkan, katılımcıların kendi risk profillerine en uygun fonlarla sisteme girme güvenine sahip olduklarını vurguluyor. Erkan ayrıca, son dönemde de faiz geliri içermeyen faizsiz fon, altın ve altına dayalı menkul kıymetlerin getirisinden faydalanan altın fonu, devlet katkılarının değerlendirildiği katkı fonları, dinamik esnek fonlar, standart fon gibi çok çeşitli fonların katılımcıların tercihine sunulduğunu ifade ediyor,
Erkan, BES’in 2014 yılı performansından da oldukça memnun. BES’in büyümesine hızla devam ettiğini belirten Erkan, yılbaşından bugüne katılımcılara ait devlet katkısı dâhil fon tutarının yüzde 28, sistemdeki katılımcı sayısının da yüzde 17 büyüdüğünü hatırlatıyor. Sistemin getirileri ile kârlı bir yatırım imkânı sağlamaya ve ülke ekonomisine uzun vadeli fon kaynağı yaratmaya devam ettiğini ifade eden Erkan, “Ulaşılan büyüme rakamları ile önümüzdeki döneme güvenle bakıyor ve gelişme eğiliminin hız kesmeden süreceğini öngörüyoruz. Uzun vadeli baktığımızda, toplam katılımcı sayısının önümüzdeki 10 yılda üç katına ulaşacağına inanıyoruz. Sistemin 20’nci yılını kutlayacağımız 2023’te 200 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşılabileceğini öngörüyoruz” diyor. Erkan’a göre, beklenen bazı reformların hayata geçirilmesi halinde 2023’te 400 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşılması işten bile değil.
Otomatik katılım BES’e katılımı ivmelendirecek
Son günlerde BES ile ilgili olarak en çok tartışılan konu da otomatik katılım (auto enrollment). Yeni iş hayatına başlayan bireylerin işverenleri tarafından otomatik olarak BES’e dahil edilmesini sağlayacak uygulama ile ilgili olarak mevzuat çalışmaları da sürüyor. Konuyla ilgili görüşlerini aldığımız Erkan, otomatik katılım modeli ile ‘ikinci basamak’ olarak konumlandırılan mesleki emeklilik sisteminin Türkiye’de uygulanmasına yönelik ilk adımın atıldığını söylüyor. Dünya örneklerine paralel bir şekilde, bu yapının Türkiye’de hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmasının sistemin gelişimi için oldukça yararlı olduğunu vurgulayan Erkan, şu görüşleri dile getiriyor:“Devlet katkısı avantajıyla, katılımların ciddi bir şekilde arttığı sistemde yeni bir devir daha başladı. Toplu katılımlar ile emeklilik şirketleri, daha düşük maliyetle müşteri katılımı sağlarken, sistem hızla geniş bir tabana yayılabilecek. Tasarruf alışkanlığını geliştirmek, ekonomik alanda en önemli ülke önceliklerinden birisi. Otomatik katılım uygulamasının sisteme katılımı ivmelendireceğini ve başarılı olacağını düşünüyoruz.”
Erkan’dan aldığımız bilgilere göre, otomatik katılım çalışmaları, Türkiye’de deneme (pilot) aşamasında bulunuyor. Pilot çalışmanın belirli bir süre uygulamada kalması sağlanacak ve çalışmanın sonucunda çalışan davranışları incelenecek. Bireysel emeklilik hesaplarının hayatta kalma süreleri, ödenen işveren katkısının çalışan bağımlılığı üzerine etkileri analiz edilerek reel anlamda hayata geçirilecek çalışmanın ana hatları belirlenecek. Pilot uygulamanın sonuçlarına göre gerekli revizyon ve mevzuat düzenlemeleri yapılarak sistemin yaygınlaştırılması değerlendirilecek. Pilot uygulama için Anadolu Hayat Emeklilik’in de dahil olduğu dört şirket seçilmesine karşın, mevzuat çalışmaları tamamlanıp uygulama reel olarak sistemdeki tüm şirketler için aynı anda başlayacak. Pilot uygulamanın sonuçlarının bu yıl sonuna kadar görüleceğini belirten Erkan, reel uygulamanın ise 2015 sonuna kadar başlamasının beklenebileceğini söylüyor.
Sektörde 19 olan şirket sayısının oldukça ciddi bir sayı olduğunu belirten Erkan, sayının artmasının, sektörün geleceğinin herkes tarafından pozitif olarak görülmesinin ve yabancı ortaklı şirketlerin Türkiye’ye inandıklarının göstergesi olduğunu söylüyor. Anadolu Hayat Emeklilik’in sektördeki yeri ile ilgili olarak kısaca bilgi vermek gerekirse EGM’nin, 10 Ekim 2014 tarihli verilerine göre Anadolu Hayat Emeklilik, fon büyüklüğü itibariyle 6 milyar 102 milyon TL’lik fon tutarı (devlet katkısı hariç) ile sektörde lider durumda. Katılımcı sayısı itibariyle de 829 bin 967 katılımcı sayısına sahip şirket, sektörde 2’inci sırada yer alıyor.
Anadolu Hayat Emeklilik’le ilgili olarak da sorularımızı yanıtlayan Erkan’a öncelikle Anadolu Hayat Emeklilik’in 2013’e kadar sektörde katılımcı sayısı itibariyle lider olduğunu hatırlatarak, “Sektörde katılımcı sayısı itibariyle yeniden liderliği hedefliyor musunuz?” sorusunu yönelttik. Erkan’ın sorumuza yanıtı, kısa ve öz: “Tüm kategorilerde hedefimiz, liderlik. ”
Yeni hayat ürünleri yolda
Erkan’ın verdiği bilgilere göre, Anadolu Hayat Emeklilik sadece BES’te değil aynı zamanda hayat sigortacılığında da iddialı. Çeşitli müşteri segmentlerine yönelik yeni hayat/işsizlik/kritik hastalıklar sigortası ürünlerini geliştirmeye devam edecek olan şirket, söz konusu ürünleri hem banka hem de diğer kanallarından hedef kitlelere ulaştırma yönündeki çalışmalarını sürdürecek. Anadolu Hayat Emeklilik bunlara ek olarak, ‘gelir sigortaları’, farklı yaşam evrelerine yönelik birikim oluşturma amaçlı ‘birikimli hayat sigortaları’ ve oluşacak piyasa ihtiyaçları ve mevzuat açılımları paralelinde farklı sigorta ürünlerini de tüm dağıtım kanalları aracılığıyla müşterilere sunma konusunda çalışmalar yapacak. Erkan, Anadolu Hayat Emeklilik olarak BES tarafında da önümüzdeki dönemde, değişen piyasa koşullarına adapte olmak amacıyla müşterilerin ihtiyaçlarına uygun yeni fonlar geliştirerek katılımcıların alternatif yatırım arayışına cevap vermeyi sürdüreceklerini ifade ediyor.
Hayat sigortacılığında yeni ürünler gerekiyor
Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, hayat sigortacılığını geliştirmek amacıyla bankacılık ürünleri ile bağlantılı satılan ürünlere ilaveten bankacılık ürünlerinden bağımsız olarak konumlandırılan hayat, kritik hastalık, eğitim, işsizlik, ferdi kaza gibi ürünlerin de piyasa sunulması ve yaygınlaştırılmasının şart olduğunu söylüyor. Erkan, sektörü geliştirmek için şu önerilerde bulunuyor: “Hayat sigortası sektöründe faaliyet gösteren şirketlerce sahip olunan ürün çeşitliliği ile müşterilerin ihtiyaçlarına uygun öneriler sunulması, yaygın dağıtım kanalları ile müşterilere etkin bir biçimde ulaşarak, kamuoyunda farkındalık yaratılması ve müşteri memnuniyetinin daha da artırılmasına öncelik verilmesinin sektörün büyümesi için etkili olacağı kanaatindeyiz. Ayrıca, bireysel emeklilik sektörünün gelişimi ile sekteye uğrayan birikimli hayat sigortası ürünlerinin yatırım bileşenlerinin fonlu bir modele dönüştürülmesi ve farklı yaşam evrelerine yönelik çeşitli finansal riskleri teminat altına alan hayat, kritik hastalık, işsizlik, ferdi kaza sigortası gibi ürünlerin piyasa sunulmasının sektörün gelişimi için faydalı olacağını düşünüyoruz.”
Anadolu Hayat Emeklilik’te uzaktan satışın payı artacak Uğur Erkan’ın verdiği bilgilere göre, Anadolu Hayat Emeklilik’in dağıtım kanalları içinde ağırlığı yüzde 85 ile banka yoluyla satış (bankasürans) oluşturuyor. Acenteler ise yaklaşık yüzde 10’luk bir paya sahip. Geri kalan yüzde 5’lik kısım ise telefonla satış (tele marketing) ve merkezden satıştan oluşuyor. Erkan, kadim dağıtım kanalı olarak gördükleri acentelerin önemini vurgulamakla birlikte, 2015 yılında telefon ya da internet aracılığıyla satışın (uzaktan satış) payının da artacağını söylüyor. İlk etapta dağıtım kanalları içinde uzaktan satışın payı konusunda hedeflerinin yüzde 10’un üzerine çıkmak olduğunu belirten Erkan, BES, hayat, işsizlik, kritik hastalıklar, ferdi kaza ürünlerinin bu kanaldan satışına ağırlık vereceklerini söylüyor.
2 milyar sterlinlik fonun yöneticisinde hayal kırıklığı yaratan ne?
Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, 2005 yılında başından geçen bir olayı SİGORTALI okurlarıyla paylaştı: “2005 yılında yurtdışına yatırımcı ilişkileri için görüşmeye gitmiştik. Öğlen saatlerine doğru gerçekleşen görüşmelerimizden biri 2 milyar sterlinden fazla bir fonu yöneten fon yönetim şirketinin portföy yöneticisi ileydi. Portföy yöneticisi, Türkiye’deki Bireysel Emeklilik Sistemi’nin yeni başlamış bir sistem olmasından çok etkilenerek sorular sormaya başladı. Sıra sistemin büyüklüğüne gelince bizim verdiğimiz 25 milyon dolar cevabı karşısında konuya olan ilgisi birden kayboldu ve bizi öğle yemeği için yemek salonuna davet ederek görüşmemizi çok kısa kesti. Belli ki büyüklüğümüz pek cazip değildi. Oysa 2014 yılında geldiğimiz nokta, aldığımız mesafe azımsanmayacak ölçüde. Ulaşılan fon büyüklüğü ve katılımcı sayısına bakıldığı zaman, sistemin 11 yılda çok büyük yol kat ettiğini söyleyebiliriz. Sektörde faaliyet gösteren 19 şirketin olması ve bunların önemli bir kısmının yabancı sermaye yatırımlarından oluşması bunu teyit eder nitelikte.”
Kızıyla futbol ve voleybol oynamaktan keyif alıyor
Anadolu Hayat Genel Müdürü Uğur Erkan, iyi bir aile babası. Boş zamanlarında ailesine vakit ayırmaktan büyük keyif aldığını belirten Erkan, 16 yaşındaki kızı Deniz’le hem baba hem de arkadaş olmayı başarmış. Kızı ile birlikte evlerinin bahçesinde sık sık futbol ve voleybol oynadıklarını ifade eden Erkan, aynı zamanda ailecek evde film izlemekten de çok oşlandıklarını dile getiriyor. Yemek yapmayı özellikle de balık ve et pişirmeyi sevdiğini belirten Erkan, boş zamanlarında tarih kitapları okumayı tercih ettiğini söylüyor. Erkan, son olarak da Ahmet Yaşar Ocak’ın yazdığı ‘Arı Kovanına Çomak Sokmak’ isimli tarih kitabını okumuş. Uğur Bey’in bir de sektörde kendisini yakından tanıyanların iyi bildikleri bir yönü var: O da futbol tutkusu. Kendisi, koyu bir Galatasaray taraftarı. Ancak, bunun ötesinde sahada da iyi bir oyuncu. Anadolu Hayat Emeklilik’in, BES’in ilk yıllarında düzenlediği basın gezilerinde kendisini sahada çıplak gözle de yakından izleme fırsatı bulduğum Erkan, kıvrak hareketleri ve iyi paslarıyla hemen göze çarpıyordu.
İş hayatına İş Bankası’nda müfettiş olarak başladı
1964 Ankara doğumlu olan M. Uğur Erkan, yükseköğrenimini Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümünden mezun olarak tamamladı. İş hayatına, 1986 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkanlığı’nda müfettiş olarak göreve başlayan Erkan, 1994’te Bilgi İşlem Müdür Yardımcılığı, 1995–1998 yılları arasında Yazılım Geliştirme Müdür Yardımcılığı, 1998-2003 yılları arasında Yazılım Geliştirme Grup Müdürlüğü görevlerini üstlendi. 2003 yılında Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş.’de Genel Müdür Yardımcısı olarak göreve başlayan Erkan, satış, pazarlama ve iletişim birimlerinden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürdü. Genel Müdürlüğe de vekâlet eden Erkan, Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş.’nin 25 Temmuz 2014’te gerçekleştirilen Yönetim Kurulu toplantısında Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürlüğü görevine getirildi.
