BES fonlarının sistemin bel kemiği olduğunu belirten Uzman Murat Geylani Aktaş, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) fonlarının beş temel ilke üzerinde kurulduğunu söyledi.
Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) bel kemiğini fonların oluşturduğunu söyleyen Uzman Murat Geylani Aktaş, Şemsiye dergisi için kaleme aldığı köşe yazısında BES şirketlerinin katılımcılara farklı fon çeşitleri sunarak risklerini dağıtma ve farklı piyasalara yatırım yapma olanağı verdiğini belirtti. Köşe yazısında BES fonlarında beş temel ilkenin öne çıktığını da belirten Aktaş’ın yazısı şu şekilde:
“Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) belkemiğini oluşturan ve katılımcılara farklı yatırım enstrümanlarının getirilerinden faydalanma olanağı veren emeklilik fonları, beş temel ilke üzerine kuruldu.
Sermaye piyasalarında hisse senetlerinden temettü, tahvil ve bonolardan faiz, kira sertifikalarından kira geliri ve enstrümanların alım-satım farkından sermaye kazancı elde edilir ya da faiz geliri istemeyen yatırımcılar için alternatif gelirler (örneğin katılım hesapları) söz konusudur. Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) belkemiği fonlardır. BES şirketleri katılımcılara farklı fon çeşitleri sunarak risklerini dağıtmak ve farklı piyasalara yatırım yapma olanağı verir. Şöyle düşünelim: Eğer bütün BES şirketleri tek bir piyasaya veya tek bir yatırım enstrümanına yatırım yapsaydı, BES şirketinin bu yatırım enstrümanında verdiği al-sat emirleri o piyasada veya enstrümanda önemli bir dalgalanmaya neden olurdu.
Ayrıca bütün BES katılımcıları o piyasa ve enstrümanla ilgili riskleri almak zorunda kalırdı. Uzun vadede giderek büyüyecek olan yatırım hacmiyle, piyasalarda rahat alım-satım emri veremez hale gelirdi veya BES yatırımları manipülasyonlara açık hale gelirdi. BES fonları farklı piyasalarda, farklı enstrümanlara yatırım yaparak piyasaların derinleşmesine ve gelişmesine katkıda bulunurken, farklı enstrümanların getirilerinden faydalanma olanağı veriyor. Profesyonelce yönetiliyor. Sistemin bel kemiği olan BES fonları hangi ilkeler üzerine kurulmuştur, hangi deneyimlerden geçerek bugüne ulaşmıştır diye bakıldığında karşımıza beş önemli ilke çıkıyor.
Riskin dağıtılması önemli
Bunlardan birincisi ‘riskin dağıtılması esası’dır. Riskin dağıtılması; yatırım tutarının farklı piyasalardaki farklı enstrümanlar arasında dağıtılmasıyla yatırımın gelirini maksimize ederken, riskini azaltmak demektir. Ya da küçük meblağlarla yapılamayacak bir yatırımı, bir fon çatısı altında birleşen yatırımcıların birlikteliğiyle yapabilmektir.
Örneğin; Bosch Fren hisse senedinin bir adedi 6 Haziran 2014’te 132,5 TL. Hisse senedi piyasasında işlem yapmak için en az bir lot yani bin adetlik bir işlem yapmalısınız. 132,5X1000=132,500 TL eder. Bu meblağı sadece bir hisse senedi işlemi için kullanırsanız bu hisse senedinin bütün riskini alırsınız. Hâlbuki içinde Bosch Fren hisse senedi olan bir fon almak için bu kadar bir para ayırmanız gerekmiyor.
Çok daha küçük meblağlarla içinde bu senet olan bir fona yatırım yaparak o hissenin sermaye kazancından ve temettü gelirinden faydalanabilirsiniz.
İkinci ilkemiz ‘İnançlı mülkiyet esası’dır. BES fonunu, BES şirketi kurar, ama o fonun sahibi değildir. Fonun sahipleri o fona yatırım yapan katılımcılardır. BES fonunu kuran şirket BES fonunu sahibiymişçesine inanarak ve koruyarak yönetir. İyi yönetilmesi için eleman ve altyapı desteği verir. Fonun hesaplarının en iyi şekilde muhasebeleştirilmesi ve denetiminin sağlanması BES şirketinin sorumluluğundadır. Katılımcılar şirketin sahibi olmalarına rağmen, fonun yönetimi ve denetiminde söz sahibi değildir.
Fonu profesyoneller yönetir
BES fonlarında üçüncü ilkemiz ‘profesyonel yönetim’dir. BES şirketi BES fonunun kurucusudur ama sahibi değildir. Fakat en iyi şekilde yönetilmesi için gayret eder. Fonu profesyonel ve uzmanlara yönettirir. Bir fon yönetim şirketiyle anlaşma imzalayarak piyasadaki dalgalanmaları anlayabilecek veya ön görebilecek dolayısıyla fonu risklerden koruyabilecek ve en yüksek getiriyi sağlayabilecek profesyonellerle iş birliği yapar. Sermaye piyasalarını bilen ve bu piyasaların uzmanı olan profesyonel portföy yöneticileri riski azaltmak, getiriyi artırmak amacıyla hareket ederler.
Dördüncü ilkemiz ise ‘menkul kıymet portföyü işletme’ olarak adlandırılır. Yani BES fonları gayrimenkule yatırım yapamaz. Menkul kıymetlerden oluşan bir portföy oluşturulmak zorundadır. Gayrimenkuller ancak gayrimenkul sertifikaları, gelir ortaklığı senetleri veya kira sertifikaları olarak portföy içerisinde yer alır. Altın ve kıymetli madenler ise menkul kıymet olmamalarına rağmen belli sınırlamalar içerisinde BES fonlarına alınabilirler.
Fon varlığı güvencede
Geldik beşinci ve son ilkemize. ‘Mal varlığının korunması’ ilkesi fon varlığının yasalarca güvence altına alınması demektir. Sermaye Piyasası Kanunu’na göre fon varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. “BES şirketi fonun kurucusudur. Ama sahibi değildir” demiştik. Fon kurucusunun sahibi olmadığı bir varlığı, yasal düzenlemeler olmadan korumasını beklemek geçmişte birçok suistimali gündeme getirdiği için hem fon adına borsada yapılan işlemlerde fonun adı yer alıyor hem de fonun varlıkları Takasbank’ın teminatı altına alınıyor. Böylelikle borsalarda gerçekleşmeyen işlemlerin BES yatırım fonunun portföyüne alımı ve portföyden satımı yasal olarak engelleniyor.” ŞEMSİYE
