BES 18 yaşına bastı; fon tutarı 10 yılda 10 kat arttı

Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) 17’nci yılını tamamladı. 27 Ekim 2003’te başlayan BES’te katılımcıların fon tutarı son 10 yıllık dönemde 10 kat arttı. 10 yılda sisteme 5 milyona yakın kişi katıldı.

ALP SÜER

Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) 17 yılını doldurdu. Sosyal Güvenlik Sistemi’ni (SGK) tamamlamak ve tasarrufları artırmak amacıyla 27 Ekim 2003’te faaliyete başlayan BES; aradan geçen 17 yıl boyunca, tasarrufların artmasında önemli bir rol oynadı. Özellikle, 2013 yılında başlayan ‘yüzde 25 devlet desteği’ son 8 yıllık dönemde, BES’i en iyi yatırım alternatifi haline getirdi. BES’te katılımcıların fon tutarı son 10 yıllık dönemde 10 kat arttı. Son 10 yılda sisteme, 4 milyon 665 bin 6 kişi dahil oldu.

BES’in 17 yıllık dönemde nereden nereye geldiğini daha iyi anlayabilmek için öncelikle birkaç rakam paylaşalım: Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) 16 Ekim tarihli verilerine göre sistemde toplam katılımcı sayısı 6 milyon 881 bin 919 kişiye yükseldi. Katılımcıların toplam fon tutarı ise 132 milyar 912.5 milyon TL’ye ulaştı. Küçük bir parantez açacak olursak, söz konusu tutar ‘devlet katkısı’nı içermiyor. 19 milyar 673.3 milyon TL devlet katkısı fonunu da dahil ettiğimizde BES’te toplam fon büyüklüğü 152.6 milyar TL’ye ulaşıyor. Geldiğimiz noktada, sistemin kamuoyunda tanınırlığı ve bilinirliğinin arttığını söylemek mümkün. Bunda, emeklilik şirketlerinin tanıtım ve reklam kampanyaları kadar, devletin sisteme başlangıcından beri verdiği desteğin de büyük pay sahibi olduğunu vurgulamak gerekiyor.

Emekli katılımcıya ömür boyu maaş bekleniyor

Tüm olumlu gelişmelere rağmen, BES’te bir takım eksikler de söz konusu. Bunların, BES’in 20’inci yaşından önce tamamlanması bekleniyor. Bunlar hakkında kısaca bilgi verirsek, gönüllü BES ile ilgili olarak 18 yaş altı nüfusun sisteme dahil edilmesi emeklilik şirketleri açısından büyük önem taşıyor. Şirketler, bu konuda gerekli mevzuatın yayımlanmasını dört gözle bekliyor. Ayrıca, 18 yaş altı nüfus dışında, BES’ten emekli olan katılımcıların ömür boyu maaş almalarını sağlayacak ‘emeklilik iradı’ (anüite) ürünlerinin sunulması bekleniyor. 16 Ekim itibarıyla sistemde emekli katılımcı sayısı 132 bin 700’e ulaştı. Sistemden emekli olan bireylerin büyük bir kısmı, toplu parasını alarak sistemden çıkıyor. Bir kısmı da emeklilik şirketlerince kendilerine sunulan emeklilik gelir planı ya da ‘programlı geri ödeme’ (PGÖ) seçeneğini kullanıyor. Sistemden emekli olan ömür boyu maaş ödenmesini sağlayacak ürünlerin sunulması için şirketlerin çalışmaları da sürüyor. Bu konuda beklenen mevzuat değişikliğinin ardından, önümüzdeki dönemde bu tür ürünlerin sunulması bekleniyor.

Birikimler Takasbank’ta güvence altında

BES’in şeffaf ve güvenilir bir sistem olduğunu da vurgulamak gerekiyor. Sistem, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) tarafından çok sıkı denetleniyor. Şirketlerin günlük faaliyetleri ise EGM tarafından elektronik ortamda izlenerek, SEDDK’ya gözetim ve denetim altyapısı sunuluyor. Katılımcıların birikimleri ise Takasbank’ta güvence altında tutuluyor. Sistemde, katılımcılar istedikleri gibi hesaplarını başka bir emeklilik şirketine aktarabilirken; tasarruflarını koruyup artırmaya devam edebiliyor.

Yüzde 25 devlet katkısı BES’in büyümesinde etkili

Vatandaşların daha fazla tasarruf etmesini ve sisteme girişi teşvik etmek için 2013 yılı başında getirilen ‘yüzde 25 devlet katkısı’ uygulaması, BES’in son 8 yıldır büyümesinde etkili olurken, gönüllü BES’te devlet katkısı fon tutarı da 20 milyar TL’ye çok yaklaştı. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) yayınladığı, 16 Ekim tarihli verilere göre sistemde devlet katkısı fon tutarı, 19 milyar 673,3 milyon TL’ye yükseldi. Sistemde, faizli devlet katkısı fon tutarı 17 milyar 954,9 milyon TL olurken, faizsiz devlet katkısı fon tutarı ise 1 milyar 718,4 milyon TL olarak gerçekleşti. Devlet katkısı fon tutarı bu yıl, geçen yılın sonuna göre yaklaşık 2.4 milyar TL artış kaydetti.

OKS’de fon tutarı 10.5 milyar TL TES hazırlıkları sürüyor

Türkiye’de 18’inci yılına giren BES’in daha da büyümesi, tasarrufların, gayrisafi milli hasıla içindeki oranının artması için gönüllü BES dışında aslında gelişmiş ülkelerde de yaygın olan işveren katkılı, zorunlu emeklilik sisteminin oluşturulması büyük önem taşıyor. Sosyal güvenlik sistemi, 1’inci basamağı, gönüllü BES ise 3’üncü basamağı oluşturuyor. 2’nci basamak ise zorunlu, mesleki ve işveren katkılı emeklilik sistemleri anlamına geliyor. Hükümetin de Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) yer aldığı gibi Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) adında, (bazı uzmanların 2’nci basamak emeklilik sistemi olarak da adlandırdıkları) sistemi kurma çalışmaları sürüyor.

2022 yılı başında başlaması planlanan sistemde, 2017’de başlayan SGK güvencesinde ve 45 yaşın altındaki çalışanların, çalıştıkları işyerleri tarafından otomatik olarak BES’e dahil olmasını sağlayan Otomatik Katılım Sistemi’nden (OKS) farklı olarak cüz’i bir işveren katkısı, çalışanların sistemden çıkışının zorlaştırıldığı, düzenli olarak katkıda bulundukları ve ‘kıdem tazminatları ile entegre’ bir yapının oluşturulması bekleniyor. OKS’de ise 16 Ekim itibarıyla 5 milyon 682 bin 638 çalışan, sistemde birikim yapmaya devam ediyor. Çalışanların toplam fon tutarı da 10 milyar 536,3 milyon TL’ye ulaşmış durumda.

BES 17 yılda çok başarılı oldu; rüştünü ispat etti

Türkiye’de Hazine Müsteşarlığı Özel Emeklilik Daire Başkanlığı yaptığı dönemde Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) mimarlarından olan Adendum Yönetici Ortağı Ali Haydar Elveren, geride kalan 17 yıllık dönemde gönüllü BES’in çok başarılı olduğu ve rüştünü ispat ettiği düşüncesinde. Türkiye gibi toplumun geniş kesiminin tasarruf yapma yeteneklerinin sınırlı, bireylerin gelecek kaygısı taşıdığı bir ülkede 6.5 milyonu aşkın katılımcı sayısı ve yaklaşık 150 milyar TL’ye ulaşan fon büyüklüğünün ‘başarı hikayesi’ olduğunu belirten Elveren, “Bu başarıda, emeklilik şirketlerinin kalitesi, gözetim ve denetim altyapısı ile devletin verdiği destek etkili oldu. Pandemi döneminde bile katılımcı sayısı ve fon tutarı artış gösterdi. Bireysel Emeklilik Sistemi’nin önümüzdeki yıllarda da büyümeye devam edeceğini düşünüyorum” diyor.

Hazırlıkları süren Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin de (TES) doğru kurgulanması gerektiğini vurgulayan Elveren, bunun yapılması halinde kamu emeklilik sistemleri dışındaki emeklilik hizmeti sunan tüm sistemler daha etkin ve verimli olarak çalışacağını, hem fon hem de erişilebilen kişi sayısının artacağını kaydediyor.

Bireyler neden BES’i tercih etmeli?

·    Devlet katkısı da göz önüne alındığında; önemli bir yatırım alternatifi.

·    Sisteme yatırılan her 100 TL için devlet de 25 TL katkı yapıyor.

·    Katılımcıların birikimleri Takasbank’ta güvence altında.

·    Katılımcılar birikimlerini hangi fonlarda değerlendireceklerine, fon tercihlerine ve fon dağılımı değişikliklerine kendileri karar veriyor.

·    2’nci emeklilik maaşı imkânı sunarak, bireylerin daha rahat bir emeklilik dönemi geçirmelerini sağlıyor.

BES’te fon tutarı 130 milyar TL’yi geçti

 *16 Ekim itibarıyla. Kaynak: EGM.

BES’te katılımcı sayısı 7 milyona yaklaştı

*16 Ekim itibarıyla. Kaynak: EGM.

BES’ten emekli katılımcı sayısı her yıl artıyor

*16 Ekim itibarıyla. Kaynak: EGM.

Devlet katkısı fon tutarı 3 yılda 2’ye katlandı

*16 Ekim itibarıyla. Kaynak: EGM.